Włosy to istotny element naszego wizerunku. To oznaka zdrowia i młodości. W czasie życia zmienia się ich wygląd oraz ilość. Mogą pojawiać się także różne zmiany na skórze głowy. Wypadanie włosów, przerzedzenie, łysienie a niekiedy utrata owłosienia stanowi duży problem. Stan ten może mieć różne podłoże (uwarunkowany genetycznie, związany z różnymi schorzeniami ogólnoustrojowymi czy przyjmowanymi lekami). Wypadanie włosów może prowadzić do obniżenia własnej wartości, atrakcyjności, a niekiedy do stanów depresyjnych.

Fizjologia włosa

Włos zbudowany jest w ok. 80% z białka, głównie keratyny. Około 10% stanowi woda, a pozostałe składniki to tłuszcze, pierwiastki śladowe. Kolor włosów uwarunkowany jest genetycznie i w zależności od składu melanin ma określoną barwę.

Cykl włosowy

Aktywny mieszek włosowy przechodzi cykl: pierwsza faza to wzrost, następnie występuje proces inwolucji, czyli okres przejściowy, czas spoczynku, w kolejnym etapie włos wypada. Później cykl rozpoczyna się od nowa i włos ponownie zaczyna rosnąć. Mieszek włosowy ma zazwyczaj około 20 do 30 takich cykli. Cykle nie są zsynchronizowane ze sobą, a „wymiana” włosów odbywa się jakby niezauważalnie. Czas wzrostu włosa (anagen) trwa około 3 do 6 lat i takich włosów powinno być na głowie najwięcej (ok. 80%), natomiast włosów w stanie spoczynku (telogen) trwającego od 2-4 miesięcy ok. 10-20%. Najgęstsze włosy na głowie u kobiet występują pod koniec drugiej dekady życia. 

Funkcje włosów

Piękne włosy stanowią urodę i atrakcyjność zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Poprawiają komunikację międzyludzką. Chronią także przed promieniowaniem słonecznym i w pewnym stopniu przed niższą temperaturą otoczenia. Przerzedzenie czy utratę włosów utożsamia się z chorobą, starzeniem organizmu. Włosy to także źródło wiedzy dla archeologów, lekarzy medycyny sądowej, dermatologów, lekarzy medycyny estetycznej, kosmetologów, chirurgów i psychiatrów.

Przyczyny wypadania włosów

Na skórze jest około 5 milionów mieszków włosowych. Na skórze głowy od 100 000 do 150 000. Włosy jaśniejsze są cieńsze i jest ich zazwyczaj więcej. Włosy o ciemniejszej barwie są grubsze i jest ich mniej na skórze głowy. W trakcie naszego życia nie przybywa mieszków włosowych. Gęstość włosów na głowie ulega zmianom i zależy od okresu życia i różnych czynników. Ilość włosów zmniejsza się z wiekiem.

Fizjologiczna utrata włosów wynosi około 90-100 dziennie, a przy myciu około 200. Jeśli zauważamy nasilone wypadanie włosów, znaczne przerzedzenie utrzymujące się, nasilające się należy skonsultować się z lekarzem i podjąć leczenie. Wypadanie włosów może być przejściowe, okresowe lub trwałe. By włos przestał rosnąć musi zadziałać jakiś bodziec właśnie w okresie jego wzrostu. Przerzedzenie, łysienie może być uwarunkowane genetycznie, związane z nieprawidłową dietą z niedoborami składników, zmianami hormonalnymi, stresem, gorączką, chorobami ogólnoustrojowymi, przyjmowanymi lekami.

Łysienie – rodzaje i objawy

Biorąc pod uwagę mechanizm, siłę bodźca, możemy wyróżnić łysienie anagenowe, telogenowe lub mieszane, łączące oba rodzaje łysienia.

Łysienie anagenowe

Zadziałanie nagłego, „mocnego” czynnika powoduje zahamowanie wzrostu włosa i jego wypadnięcie – jest to łysienie anagenowe. Ten rodzaj łysienia obserwuje się po przyjmowaniu niektórych leków, po zatruciu metalami ciężkimi, działaniu promieniowania jonizującego. Jest to nagła, szybka utrata włosów. Wskazane jest usunięcie czynnika prowokującego. Włosy zazwyczaj odrastają.

 Łysienie telogenowe

Łysienie telogenowe to najczęstsza przyczyna wypadania włosów. Dochodzi do skrócenia fazy wzrostu włosa (anagenu), pojawia się więcej włosów przechodzących w fazę spoczynku (telogen). Czynnik hamujący wzrost włosa jest słabszy niż w łysieniu anagenowym, a wypadanie włosów jest później zauważalne. Nie zawsze uświadamiamy sobie, iż czynnik działający na włos w fazie wzrostu wystąpił ponad 6 miesięcy wcześniej. Najczęściej upatrujemy przyczyn wypadania włosów z ostatnich dni czy tygodni.

Skłonność do łysienia telogenowego wiąże się z wrażliwością osobniczą na bodźce. W zależności od intensywności, czasu trwania bodźca łysienie jest bardziej lub mniej nasilone. Przerzedzenie włosów może być fizjologiczne, jak u noworodków czy u kobiet po porodzie. Również u kobiet w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie obserwujemy przerzedzenie włosów. Także różne zaburzenia hormonalne jak: cukrzyca, nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy mogą być przyczyną przerzedzenia włosów. Najczęściej występuje jednak kilka czynników nakładających się jednocześnie np. niedobory żywieniowe, upośledzone wchłanianie, choroby infekcyjne przebiegające z wysoką gorączką, stres zarówno jednorazowy, jak i przewlekły. Przerzedzenie włosów może wiązać się z zabiegiem chirurgicznym, ze znieczuleniem ogólnym, czy w przebiegiem chorób ogólnoustrojowych i przyjmowaniem leków.

Wypadanie włosów trwa kilka miesięcy, a włosy odrastają. Niekiedy nie można jednak ustalić przyczyny telogenowego wypadania włosów. Jeśli czynnik „uszkadzający” nie zostanie wyeliminowany, co niekiedy jest trudne, włosy nadal wypadają. Około 30 % osób z łysieniem telogenowym skarży się na pieczenie skóry głowy, uczucie kłucia, ściągania, suchości.

Wypadanie włosów po ciąży

W drugiej połowie ciąży w organizmie utrzymuje się wysoki poziom estrogenów, wydłuża się więc faza anagenu, czyli wzrostu włosa. Po urodzeniu dziecka, obserwujemy nagły spadek estrogenów, a włosy będące w anagenie szybko przechodzą w stan inwolucji (katagen), a następnie w stan spoczynku (telogen). Po porodzie włosy nadmiernie wypadają i są w gorszej kondycji. Dodatkowym czynnikiem powodującym wypadanie jest stres związany z porodem, obawy o zdrowie dziecka. W kilka miesięcy po porodzie zauważalne jest wzmożone wypadanie włosów tzw. łysienie poporodowe. Włosy stopniowo odrastają, jednak należy unikać zbyt częstego ich mycia, czesania.

Włosy w menopauzie

U kobiet w okresie przed menopauzą zauważalny jest spadek estrogenów. Włosy stopniowo siwieją i ulegają przerzedzeniu, głównie na szczycie głowy. Linia włosów na czole jest zazwyczaj zachowana. Oczywiście wypadanie włosów uwarunkowane jest genetycznie. Może wiązać się też z różnymi schorzeniami, przyjmowanymi lekami, stresem czy niedoborami w diecie.

Łysienie androgenowe

To najczęstsza przyczyna łysienia u dorosłych mężczyzn i kobiet. Do 50 roku życia łysienie obserwuje się u około połowy mężczyzn i około 6% kobiet. Powyżej 70 roku życia odsetek mężczyzn z łysieniem androgenowym wzrasta do 70%, a u kobiet do 40% i więcej. Nasilenie łysienia jest większe u mężczyzn.

W określonych okolicach skóry głowy występuje zwiększona wrażliwość mieszków włosowych na dihydrotestosteron (powstaje z testosteronu przy udziale enzymu 5 α- reduktazy). Faza anagenu staje się coraz krótsza i mieszki są coraz mniejsze, a więc stopniowo dochodzi do miniaturyzacji mieszków i włosów. Ilość włosów w anagenie spada (fazie wzrostu), a wzrasta odsetek włosów w telogenie (spoczynku). Jeśli nie ma równowagi między wypadaniem a odrostem dochodzi do łysienia. Miniaturyzacja mieszków i włosów zaczyna się na szczycie głowy, stopniowo przesuwa się do tyłu linia czołowa włosów, pojawiają się „zakola”. W zaawansowanym łysieniu androgenowym u mężczyzn pozostaje pas gęstych włosów od jednej okolicy skroniowej, przez tył głowy, do drugiej skroni. U kobiet jest to zazwyczaj znaczne przerzedzenie włosów na szczycie głowy.

Łysienie plackowate

Ten typ łysienia dotyczy zazwyczaj osób młodych, o pewnych predyspozycjach genetycznych, Czynnikiem prowokującym może być także nagły lub przewlekły stres. Na skórze głowy pojawiają się ogniska bez włosów. Jednocześnie skóra nie wykazuje zmian. Nie u wszystkich osób włosy odrastają. Tylko u ok. 50% chorych włosy odrastają spontanicznie po około roku.

Łysienie – leczenie i pielęgnacja

Nadmierne wypadanie włosów zazwyczaj wiąże się z kilkoma czynnikami, ale często jeden jest podstawowy. Wskazana jest konsultacja lekarska i podjęcie leczenia, pielęgnacji. Jeśli jest to możliwe należy wyeliminować czynniki prowokujące, zadbać o prawidłową dietę bogatą w składniki odżywcze. Istotne znaczenie ma odpowiednia ilość snu, odpoczynek. Należy także unikać nadmiernego, częstego czesania włosów, naciągania włosów np. upinaniem w „koński ogon”. Włosy trzeba chronić przed niekorzystnymi czynnikami środowiska, głównie promieniowaniem UV, a do pielęgnacji stosować sprawdzone produkty w postaci odżywki, szamponu, peelingu, maski dobrane do określonego problemu.

Do mycia, pielęgnacji skóry głowy wskazane są preparaty:

• wspomagające nawilżenie skóry, łagodzące podrażnienia z alantoiną, niacynamidem, galusanem epigallokatechiny, argininą,
• poprawiające ukrwienie skóry głowy z kofeiną, składnikami rozgrzewającymi np. kwasem mrówkowym,
• hamujące enzym 5 α-reduktazę,
• stymulujące produkcję włókien kotwiczących,
• dostarczające substancji budulcowych – aminokwasy, minerały.

Bogatą ofertę dla osób z problemem przerzedzenia włosów oferują gabinety kosmetologiczne, trychologiczne, medycyny estetycznej. Należy pamiętać, iż w uzyskaniu pożądanego efektu ważna jest jednak wytrwałość.