Gruczoły łojowe odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu skóry. Wydzielany łój stanowi ochronę przed utratą wody, nadaje skórze elastyczność, poprawia kondycję włosów. Wydzielanie łoju uwarunkowane jest czynnikami genetycznymi i wpływem środowiska. Aktywność gruczołów łojowych zmienia się w ciągu życia, jednak największą produkcję sebum obserwujemy w okresie dojrzewania. Po 40 roku życia wydzielanie łoju jest mniejsze. U części osób jest łojotok, czyli nadmierne wydzielanie łoju na powierzchnię skóry. Łojotok, zmiany w składzie łoju prowadzą do „naruszenia” mikrobiomu skóry i mogą być przyczyną chorób, takich jak: trądzik młodzieńczy, trądzik różowaty, łupież tłusty, łojotokowe zapalenie skóry, łysienie łojotokowe.

Gruczoły łojowe – miejsce występowania

Gruczoły łojowe mają najczęściej ujście w mieszku włosowym, natomiast na powiekach, na ustach mają ujście bezpośrednio na skórę. Najwięcej gruczołów jest na skórze twarzy oraz na tułowiu, z przodu klatki piersiowej i na plecach. Na wewnętrznej powierzchni dłoni i na podeszwach gruczoły łojowe nie występują.

Gruczoły łojowe produkują łój. To właśnie komórki wydzielnicze gruczołów łojowych (sebocyty) wypełnione mieszaniną lipidów powiększają się, aż ulegają pęknięciu i stają się wydzieliną, a więc dochodzi do zniszczenia komórek (tzw. gruczoły holokrynowe). Synteza i uwalnianie sebum trwa około 1 tygodnia (wydłuża się u osób starszych), potem proces zaczyna się od nowa. Najobfitsze wydzielanie łoju jest na twarzy/głowie i tułowiu.

Co wpływa na wydzielanie łoju?

Głównymi hormonami wpływającymi na wydzielanie sebum są androgeny. Także skurcz mięśni przywłośnych wspomaga uwalnianie łoju. U kobiet ilość sebum wzrasta w drugiej połowie cyklu miesiączkowego. Wydzielanie łoju zmienia się w ciągu życia. Jest wyższe u noworodków („matczyne” androgeny) i w okresie dojrzewania, a zmniejsza się po 40 roku życia. Istotne znaczenie w wydzielaniu łoju mają czynniki genetyczne i środowiskowe. Obserwuje się wzrost wydzielania przy wyższej temperaturze, a zmniejszenie przy niższej temperaturze otoczenia. Również sytuacje stresowe nasilają wydzielanie łoju.

Skład i funkcja łoju

Skład łoju to: trójglicerydy, wolne kwasy tłuszczowe, woski, skwalen, cholesterol i jego estry. Zawartość poszczególnych związków zmienia się w ciągu życia i pod wpływem takich czynników zewnętrznych jak np. temperatura. Skład łoju inny jest także u mężczyzn i u kobiet.

Łój, lipidy naskórka, pot tworzą warstwę ochronną przed różnymi niekorzystnymi czynnikami środowiska (mechanicznymi, chemicznymi, bakteryjnymi). Łój poprawia natłuszczenie naskórka, a tym samym zmniejsza TEWL. Naskórek „natłuszczony” jest bardziej elastyczny. Tam, gdzie nie ma gruczołów łojowych ważną rolę w zmniejszeniu przeznaskórkowej utraty wody odgrywają lipidy naskórka. Łój natłuszcza także włosy, dając im gładkość i elastyczność. Odpowiedni skład łoju umożliwia zasiedlenie się i rozwój „dobrych bakterii” na skórze, utrzymanie prawidłowego pH skóry. Zbyt częste mycie, usuwanie łoju może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania skóry. 

Nadmierne wydzielanie łoju

Skóra łojotokowa pojawia się w okresie dojrzewania, gdy wydzielanie łoju wzrasta. Skóra tłusta, przetłuszczającą może utrzymywać się także w życiu dorosłym, zarówno u mężczyzn jak i u kobiet. Taka skóra wyraźnie „świeci się”, błyszczy – nawet zaraz po umyciu. Stopniowo przyjmuje szarawy odcień, a przerosłe gruczoły łojowe widoczne są głównie na skórze czoła (żółtawe grudki).

Jak pielęgnować skórę tłustą?

Skóra tłusta wymaga prawidłowej pielęgnacji. Do mycia najlepiej stosować preparaty nienaruszające naturalnej mikroflory bakteryjnej, równowagi kwasowo-zasadowej oraz nie „odtłuszczające” zbytnio skóry. Wskazane są preparaty zmniejszające wydzielanie łoju (sebostatyczne), niekiedy keratolityczne, a także działające łagodząco. Należy unikać preparatów komedogennych, tłustych. Zalecane są preparaty matujące, zmniejszające błyszczenie skóry.