Trądzik różowaty (rosacea) to przewlekła, nawracającą choroba o zapalnym charakterze. Dotyczy osób dorosłych o jasnym fototypie. Charakterystyczną cechą jest napadowy rumień twarzy z okresową obecnością grudek i krost. U mężczyzn częściej występuje postać przerosła trądziku różowatego. Unikanie czynników nasilających zmiany, leczenie specjalistyczne i prawidłowa pielęgnacja mają ogromne znaczenie.
Trądzik różowaty – przyczyny
W rozwoju trądziku różowatego udział odgrywają różne czynniki genetyczne, immunologiczne, infekcyjne, środowiskowe, które prowokują lub nasilają zmiany na skórze. Podkreśla się nadreaktywność naczyń krwionośnych na różne bodźce zewnętrzne, np. zmiany temperatury, ciepło, zimno, wysiłek fizyczny, spożywany alkohol i inne pokarmy, a także nieprawidłową pielęgnację skóry. Udział drobnoustrojów w powstawaniu zmian na skórze nadal podlega dyskusji. U części osób z trądzikiem różowatym obserwuje się zwiększenie ilości nużeńca ludzkiego indukującego stan zapalny skóry. Na nużeńcach bytują gram ujemne bakterie Bacillus oleronius i wraz ze wzrostem ich liczby na skórze nasila się stan zapalny, pojawiają się grudki i krosty.
Lokalizacja zmian
Trądzik różowaty dotyczy centralnej części twarzy. Obecny jest mniej lub bardziej nasilony rumień. Początkowo rumień pojawia się i ustępuje, zwany jest wtedy labilnym. Stopniowo jednak utrwala się. Na skórze mogą być widoczne teleangiektazje, prześwitujące przez naskórek w postaci czerwono-wiśniowych „nitek”. Najczęstsza lokalizacja teleangiektazji to skrzydełka nosa i policzki. Postać naczyniowa stanowi około 80% przypadków.
Trądzik różowaty – dolegliwości
Pojawieniu się rumienia na skórze towarzyszy uczucie ciepła, palenia, pieczenia. Skóra staje się sucha, bardziej napięta, mało elastyczna, może być odczuwalny świąd. Skóra w trądziku różowatym jest wrażliwa, problematyczna, skłonna do podrażnień. Stąd często chorzy zgłaszają trudności w jej pielęgnacji, doborze produktów do demakijażu, mycia, na dzień i na noc.
Chorzy z trądzikiem różowatym skarżą się, że skóra twarzy jest wrażliwa na wysoką temperaturę (sauna, solarium, słońce, gorącą kąpiel), niską temperaturę i nagłe zmiany temperatur, wiatr czy klimatyzację i dlatego muszą ograniczać różne aktywności, by nie prowokować pojawienia się zmian. Ponieważ skóra łatwo czerwieni się pod wpływem różnych bodźców, jak: stres, emocje, wysiłek fizyczny chorzy unikają takich sytuacji i aktywności. Starają się także, by spożywane pokarmy nie nasilały objawów chorobowych. Zaczerwienienie skóry i dolegliwości niekorzystnie wpływają na samopoczucie. Mogą prowadzić do izolacji, niechęci do nawiązywania kontaktów, trudności w znalezieniu pracy. Niekiedy potrzebna może być pomoc psychologa lub psychiatry.
Jak rozpoznać trądzik różowaty?
Rozpoznanie trądziku różowatego zazwyczaj nie nastręcza trudności. Najczęściej obserwuje się przejściowy lub utrwalony rumień na twarzy, rzadziej postać przerostową. Okresowo mogą być obecne grudki i krosty, a u części osób, szczególnie z postacią naczyniową – teleangiektazje. Wyróżniamy następujące postacie trądziku różowatego, które mogą ze sobą współistnieć: postać rumieniowo-teleangiektatyczną, postać grudkowo-krostkową, postać przerostową, związaną z przerostem gruczołów łojowych, tkanki łącznej, głównie na nosie (rhinophyma) i postać oczną (zapalenie brzegów powiek, spojówek z towarzyszącym pieczeniem, świądem, łzawieniem, światłowstrętem).
Pielęgnacja skóry w trądziku różowatym
Pielęgnację skóry należy dopasować do obrazu klinicznego, zgłaszanych dolegliwości, zmiennych warunków atmosferycznych, wykonywanej pracy czy oczekiwań klienta. Skóra z trądzikiem różowatym to tzw. skóra problematyczna, która nie zawsze dobrze toleruje nowe preparaty kosmetyczne. Dlatego należy przeprowadzić próbę tolerancji na niewielkiej powierzchni skóry np. na przedramieniu. Do demakijażu warto wybierać kosmetyki do cery wrażliwej lub naczyniowej, a unikać wody z mydłem. W celu wzmocnienia bariery lipidowej należy stosować kremy hipoalergiczne, barierowe. Polecane są także preparaty zmniejszające widoczność rumienia i teleangiektazji i odpowiedni makijaż korekcyjny. Konieczna jest także całoroczna ochrona przed promieniowaniem UV.
Kiedy do dermatologa?
Jeśli zmiany są nasilone, obecne są grudki, krosty, pojawiły się dolegliwości oczne, czy nos zmienił kształt (powiększył się) konieczna jest konsultacja z lekarzem. Leczenie miejscowe i ogólne zależy od obrazu klinicznego.
Starzenie organizmu, pojawiające się zmarszczki pod oczami, na czole, wokół ust i w innych obszarach skóry to naturalny, nieunikniony proces. Zmiany stają się widoczne stopniowo, dochodzi do zmniejszenia aktywności komórek i narządów, a procesy degeneracyjne przeważają nad regeneracyjnymi. Objawy procesu starzenia dotyczą skóry, tkanki mięśniowej, tłuszczowej oraz kości.
Przyczyny starzenia
Proces starzenia jest rezultatem działania wielu elementów a istotne znaczenie odgrywa genetyka i czynniki środowiska zewnętrznego. Charakterystyczne objawy starzenia fizjologicznego twarzy i szyi to: blada, cienka, atroficzna skóra, z oznakami suchości i zmarszczkami. Stopniowo zmienia się owal twarzy, pojawia się siwienie i przerzedzenie włosów. Jeśli dołączyć do tego obrazu zmiany związane z nadmierną ekspozycją na promieniowanie słoneczne i działanie innych niekorzystnych czynników środowiska zewnętrznego, możemy na skórze zaobserwować objawy fotostarzenia, a więc szorstkość, przebarwienia, głębsze zmarszczki i bruzdy, a także zmiany przednowotworowe i nowotwory skóry. Twarz, a więc czoło, oczy, nos, uszy, policzki i szyja wykazują cechy starzenia się organizmu i skóry.
Zmarszczki na czole
Na czole obserwujemy zmarszczki poziome, linijne zwane też zmarszczkami myśliciela oraz zmarszczki nad nasadą nosa, pionowe tzw. „lwie”. Stopniowo zmarszczki mogą stać się głębsze. Na czole pojawiają się także żółtawe 2-3 milimetrowe grudki. Są to przerosłe gruczoły łojowe. W okolicy skroniowej widoczne jest zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej (lipodystrofia).
Objawy starzenia na uszach
Uszy powiększają się, obecne są włosy w przewodzie słuchowym, skóra w okolicy przedusznej jakby „zapada się” i pojawiają się zmarszczki pionowe. Uszy są częstą lokalizacją zmian przednowotworowych/nowotworów skóry, szczególnie u mężczyzn (brak ochrony przed UV).
Zmarszczki pod oczami
W okolicy oczu widoczne jest opadnięcie brwi i jakby „zapadnięcie oczu”. U niektórych mężczyzn brwi stają się bardziej gęste i określane są jako „krzaczaste”. W okolicy zewnętrznego kącika oka pojawiają się/pogłębiają się zmarszczki zwane „kurzymi łapkami”. W miarę upływu czasu stają się one coraz bardziej widoczne. U części osób dużym problemem jest nadmiar skóry na powiekach górnych, niekiedy utrudniający widzenie. Charakterystyczne są także zmarszczki na dolnej powiece, niekiedy zasinienie, obrzęki poniżej powieki dolnej lub wręcz przeciwnie zagłębienia. Nagromadzenie substancji tłuszczowych poniżej powieki dolnej to tzw. „worki tłuszczowe”.
Zmiany na nosie i policzkach
Na grzbiecie nosa mogą występować zmarszczki królicze oraz dodatkowe włosy, widoczne także w przewodach nosowych. Zapadnięcie policzków, lipodystrofia, redukcja masy kostnej prowadzi do zmiany konturu twarzy. Policzki tracą sprężystość, opadają w dół, zmieniając owal twarzy z wytworzeniem charakterystycznych luźniejszych fałdów skóry zwanych „chomikami”. Stopniowo zarysowują się zagłębienia nosowo-wargowe, utrwalają się tworząc bruzdy nosowo-wargowe.
Usta i okolica
U osób starszych obserwuje się zmniejszenie czerwieni wargowej, wiotkość i pofałdowanie górnej wargi. Kąciki ust opadają, pojawiają się zmarszczki smutku oraz pionowe zmarszczki wokół ust, bardziej widoczne u osób nałogowo palących papierosy.
Objawy starzenia na brodzie, szyi i głowie
Broda bardziej uwidacznia się, jest jakby nieco przesunięta do przodu, wytwarza się tzw. podwójny podbródek. Skóra szyi jest wiotka, pojawiają się zmarszczki poprzeczne. Włosy są najczęściej siwe, przerzedzone, niekiedy z prześwitującą skórą lub z łysieniem.
Profilaktyka przeciwstarzeniowa
Starzenie się organizmu i skóry jest nieuniknione. Poprzez odpowiedni styl życia, unikanie szkodliwych czynników i prawidłową pielęgnację możemy jednak na dłużej utrzymać skórę w dobrej kondycji.
Istotne znaczenie odgrywa:
ochrona przed UV,
pielęgnacja skóry – nawilżenie, stymulacja do odnowy i regeneracji, poprawa gęstości skóry, redukcja zmarszczek, wyrównanie kolorytu cery,
Skóra naczyniowa najczęściej dotyczy twarzy, głównie policzków, ale także skóry szyi i dekoltu. Jest wrażliwa, problematyczna, sprawia trudność w doborze kosmetyków. Pod wpływem rozmaitych bodźców pojawia się rumień o różnym nasileniu i czasie utrzymywania się. Może mu towarzyszyć pieczenie, kłucie, uczucie ściągnięcia skóry. Cera naczyniowa najczęściej występuje w przebiegu trądziku różowatego, jako wczesna postać naczyniowa z obecnością rumienia i teleangiektazji. Może jednak także przejściowo współistnieć w łojotokowym zapaleniu skóry, zmianach alergicznych skóry. Prawidłowo dobrane kosmetyki, unikanie czynników nasilających zmiany może poprawić jej wygląd.
Jak wygląda skóra naczyniowa?
Skóra naczyniowa jest uwarunkowana genetycznie, występuje u mężczyzn i kobiet z I i II fototypem. Jest delikatna, cienka, o różowym kolorze, niekiedy z widocznymi powierzchownymi naczyniami krwionośnymi, przypominającymi „czerwone nitki”. Skórę naczyniową obserwuje się u około 80% kobiet po 60 roku życia.
Co nasila rumień na skórze?
Na skórze twarzy występuje duża liczba naczyń krwionośnych, w porównaniu do innych okolic ciała. Również lokalizacja splotu podbrodawkowego skóry jest płytsza. Dlatego skóra naczyniowa charakteryzuje się wzmożoną reaktywnością naczyń krwionośnych na różne bodźce. Jest to tzw. gra naczyniowa, niegdyś określana jako „nerwica naczyniowa”. Naczynia krwionośne powierzchowne łatwo rozszerzają się, co objawia się zaróżowieniem/zaczerwienieniem twarzy. Pojawia się rumień określany jako „flushing”. Rumień może być krótkotrwały lub utrzymywać się na skórze wiele miesięcy.
Czynnikami nasilającymi zaróżowienie skóry mogą być nieprawidłowo dobrane kosmetyki (skład, konsystencja, częstotliwość stosowania). Także niekorzystne czynniki atmosferyczne: ekspozycja na UV, niska/wysoka temperatura otoczenia, znaczne wahania temperatury sprzyjają powstawaniu rumienia. Powierzchowne naczynia krwionośne rozszerzają się po wypiciu gorącego napoju, po kąpieli, korzystaniu z sauny, po wysiłku fizycznym. Również ostre przyprawy, alkohol, niektóre owoce i warzywa, żywność wysoko przetworzona mogą przyczyniać się do pieczenia i zaróżowienia skóry twarzy. Rumień na skórze często towarzyszy sytuacjom stresowym. Także przebywanie w suchych, klimatyzowanych pomieszczeniach, z obecnością różnych substancji lotnych np. perfum sprzyja pojawianiu się zmian na skórze.
Skóra naczyniowa może być związana ze zmianami hormonalnymi w ciąży, czy w okresie okołomenopauzalnym. Niektóre schorzenia jak nadciśnienie tętnicze, choroby przewodu pokarmowego, leki stosowane doustnie czy miejscowo mogą powodować rumień. Często jednak jest kilka czynników wpływających na wygląd skóry.
Jakiej pielęgnacji potrzebuje skóra naczyniowa?
Cera naczyniowa wymaga kosmetyków dedykowanych jej potrzebom. Preparaty powinny być przede wszystkim łagodne dla skóry. Ważne, aby wzmacniały naturalną barierę naskórka, pomagały utrzymać prawidłowe nawilżenie, koiły podrażnienia, zmniejszały nadreaktywność naczyń krwionośnych. Zalecane są wyciągi roślinne z oczaru wirginijskiego, miłorzębu dwuklapowego, kasztanowca, białej herbaty oraz witamina PP, K, C, flawonoidy. Do demakijażu/mycia należy stosować płyny micelarne, masła, wodę termalną, natomiast unikać wody z mydłem. Istotnym elementem pielęgnacji jest ochrona przed promieniowaniem słonecznym UVA, UVB, IR (przebywanie w cieniu, ochrona głowy kapeluszem z szerokim rondem, regularna fotoprotekcja z wysokim filtrem, najlepiej fizycznym (odbija promieniowanie) lub fizyczno-chemicznym). Przeciwwskazane są kosmetyki silnie działające, z alkoholem, mentolem, wysokie stężenia kwasów, czy peelingi mechaniczne. Delikatne peelingi chemiczne zawierające np. kwas laktobionowy, glukonolakton mogą poprawić wygląd skóry.
Należy unikać czynników nasilających zmiany na skórze, a widoczność rumienia można zmniejszyć przy pomocy makijażu korekcyjnego lub skorzystać z zabiegów dla skóry naczyniowej w gabinecie kosmetycznym.
Zmarszczki na skórze twarzy i szyi mają różną lokalizację i przyczyny. Ich widoczność nasila się wraz z upływem lat. Jednak odpowiednia pielęgnacja, ochrona przed UV, prawidłowe układanie się do snu, nieco mniej ekspresyjna mimika może ograniczyć, zmniejszyć widoczność zmarszczek i opóźnić ich powstawanie. Skuteczność działania kosmetyków przeciwzmarszczkowych zależy od rodzaju zmarszczki, jej głębokości, czasu trwania i lokalizacji.
Przyczyny pojawienia się zmarszczek
Pojawienie się zmarszczek na skórze związane jest z wieloma czynnikami. Wraz z upływem lat stopniowo komórki organizmu i skóry ulegają starzeniu. Zauważalnym objawem tego procesu są zmarszczki. Także zmiany hormonalne u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, nadmierna ekspozycja na słońce, palenie papierosów, nasilona mimika twarzy, działanie siły grawitacyjnej sprzyja powstawaniu zmarszczek. Obserwujemy też zmarszczki senne czy związane ze śmiechem tzw. zmarszczki śmiechowe. Pierwsze zmiany na skórze pojawiają się już około 25 roku życia.
Zmarszczki w okresie okołomenopauzalnym
W okresie okołomenopauzalnym u kobiet dostrzega się różne zmiany. Dochodzi do spadku estrogenów i progesteronu co znacznie wpływa na pogorszenie stanu skóry. Staje się ona cienka, atroficzna, sucha. Pojawiają się drobne zmarszczki. Nieprawidłowa, niesystematyczna pielęgnacja skóry znacznie zwiększa ich widoczność.
Czynniki zewnątrzpochodne sprzyjające pojawieniu się zmarszczek
Istotnym elementem pojawienia się zmarszczek jest ekspozycja na promieniowanie słoneczne, a także korzystanie z solarium. Powstające wówczas zmarszczki nazywane posłonecznymi wynikają z fotostarzenia się skóry. U osób nadmiernie opalających się (słońce, solarium) zmarszczki pojawiają się wcześniej, są głębsze, a skóra ma wyraźne cechy posłonecznego uszkodzenia. Na tylnej powierzchni szyi można zaobserwować zmarszczki (bruzdy) romboidalne. Również osoby palące nałogowo papierosy mają bardziej widoczne zagłębienia wokół ust i w okolicy zewnętrznych kącików oka.
Zmarszczki grawitacyjne, senne, mimiczne
Zmarszczki grawitacyjne związane są z siłą przyciągania ziemskiego i pojawiają się w wyniku utraty sprężystości skóry, jej opadania, zgodnie z zasadą „wszystko w dół”. Zmienia się owal twarzy, skóra jakby zwisa, tworząc zagłębienia i bruzdy. Na skórze mogą pojawić się także zmarszczki senne związane z ułożeniem głowy, szyi podczas snu. Powtarzające się skurcze mięśni twarzy (mięśni mimicznych) powodują utrwalenie się zmarszczek, głównie wokół oczu, na czole i wokół ust.
Co zrobić, by zmarszczki pojawiły się później?
Nie zatrzymamy pojawiania się zmarszczek, poprzez odpowiednią pielęgnację skóry i zdrowy tryb życia możemy jednak opóźnić proces ich powstawania. Szczególne znaczenie odgrywa tu:
utrzymanie odpowiedniego poziomu nawilżenia skóry – poprzez stosowanie preparatów bogatych w wiążące wodę humektanty (kwas hialuronowy, mocznik, ektoina) i emolienty (masła, oleje roślinne),
wzmocnienie funkcji barierowych naskórka – ochrona bariery hydrolipidowej i mikrobiomu poprzez włączenie do pielęgnacji kosmetyków z pre- i probiotykami,
biostymulacja skóry, pobudzenie procesów regeneracyjnych – stymulacja syntezy kolagenu, elastyny i innych struktur podporowych skóry poprzez stosowanie preparatów z retinoidami, peptydami,
ochrona przed promieniowaniem UV – szerokopasmowa, zarówno w zakresie UVB jak i UVA,
regularna aktywność fizyczna – powodująca lepsze dotlenienie i odżywienie komórek,
odpowiednia ilość i jakość snu – w trakcie snu zachodzą procesy regeneracji a także zmniejsza się poziom kortyzolu zwanego hormonem stresu,
prawidłowa dieta i spożywanie odpowiedniej ilości wody – szczególnie wskazane są pokarmy bogate w witaminy o działaniu antyoksydacyjnym (A, E, C) oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).
Starzenie się organizmu obejmuje procesy zależne od genetyki i wpływu różnych czynników środowiska zewnętrznego. Jednym z objawów starzenia się skóry są zmarszczki. Ich pojawienie się znacznie przyspiesza ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Na zmarszczki „pracujemy” całe życie, a ich ilość nie zawsze odpowiada wiekowi metrykalnemu. Prawidłowa, regularna pielęgnacja skóry, unikanie szkodliwych czynników zewnętrznych, ochrona przed promieniowaniem UV pomaga na dłużej utrzymać skórę w dobrej kondycji.
Dlaczego pojawiają się zmarszczki?
W starzejącej się skórze obserwujemy zmiany strukturalne i funkcjonalne. Naskórek wolniej ulega odnowie, staje się cieńszy, spłaszczają się brodawki skórne. Zmniejsza się także grubość skóry właściwej a unaczynienie staje się bardziej upośledzone. Dochodzi do osłabienia rusztowania z włókien kolagenowych, spada elastyczność włókien sprężystych. Znaczna ekspozycja na słońce przyśpiesza starzenie się skóry (fotostarzenie). Na skórę działa także siła grawitacji, a ruchy twarzy – mimika powodują zmiany w mięśniach (miostarzenie). Zmarszczki są zazwyczaj ułożone prostopadle do osi długiej mięśnia. Mięsień/mięśnie odpowiedzialne za skurcz, za mimikę powodują powstanie na skórze linijnego zagłębienia. Zmarszczki lokalizują się tam, gdzie mięśnie często kurczą się, pracują (np. kąciki zewnętrzne oczu). Sucha skóra, brak prawidłowej pielęgnacji znacznie je uwidacznia.
„Zagłębienia” w skórze
Pod wpływem starzenia na skórze twarzy i szyi obserwujemy różne linijne, półkoliste, rozchodzące się promieniście, o różnej głębokości „zagłębienia”. Wyróżniamy zmarszczki powierzchowne do głębokości około 0,05mm i głębokie powyżej 0,05 mm. Na twarzy mogą być widoczne także bruzdy np. fałdy nosowo-policzkowe (nosowo-wargowa bruzda), a na tylnej powierzchni szyi bruzdy układające się w romb, tworzące tzw. skórę romboidalną. Niektóre zmarszczki zmniejszają się lub ustępują po prawidłowej pielęgnacji skóry, inne trzeba wypełnić, „unieść do góry”, nasilić proces tworzenia kolagenu, odnowę skóry.
Rodzaje zmarszczek
Zmarszczki dynamiczne (mimiczne) obserwujemy u osób młodych, mających „dynamiczną” mimikę twarzy. Ustępują po rozluźnieniu mięśni twarzy. Jednak powtarzające się skurcze mięśni i zmiany związane ze starzeniem się skóry stopniowo je utrwalają. Na twarzy możemy także obserwować zmarszczki statyczne (spoczynkowe), które mimo, iż mięsień nie pracuje, a skóra jest „wygładzona”, „wyprostowana”, utrzymują się. Są to zagłębienia typu zagiętej kartki/zagniecionego ubrania, tzw. „lniane zmarszczki”. Wyglądają jak ślad na złożonej, zgiętej kartce. Kartkę prostujemy, a i tak zmarszczka pozostaje, podobnie jak len, który trudno uprasować, zwłaszcza zagniecenia/zagięcia.
Gdy pojawia się świąd skóry głowy myślimy zazwyczaj o zmianach alergicznych. Gdy zauważymy małe białawe łuseczki na skórze głowy sądzimy, że to łupież. Jednak jeśli te drobne łuseczki, nie spadają po poruszeniu włosów dłonią, a skóra swędzi to należy pomyśleć o wszawicy. Skóra głowy chętnie jest zasiedlana przez te pasożyty, a mowa o wszach głowowych. Na głowie mogą także pojawić się inne owady, które przypadkowo „spadły” na nią w czasie spaceru, pobytu w parku, czy w lesie i są to kleszcze. Niestety nie odczuwamy ich obecności na skórze. Dlatego warto przyglądać się skórze głowy nie tylko po spacerze.
Wszawica głowowa
Wszawica to schorzenie rozpowszechnione na całym świecie, dotyczy najczęściej dzieci, ale także osób będących w trudnych warunkach socjoekonomicznych. Jednak każdy może przenieść na skórę pasożyta i choroba rozwija się. Szczególne jest to możliwe w rodzinie, czy wśród osób razem przebywających w przedszkolu, szkole, w pracy. Wszawicą można zarazić się przez bezpośredni kontakt, a pośrednio przez nakrycia głowy, grzebień. Niekiedy jest to niechciana pamiątka z wakacji…
Czynnikiem etiologicznym jest spłaszczony grzbietowo-brzusznie stawonóg – wesz głowowa o długości 2-3,5 mm. Kilka par odnóży umożliwia utrzymanie się na włosach i poruszanie się na nich. Samiczka żyje około 1 miesiąc i składa dziennie od 7 do 10 jaj, tzw. gnid, czyli około 200-300 w ciągu życia. Gnidy białawego koloru przytwierdzone są do włosa substancją klejącą. Po około tygodniu wylęgają się z nich nimfy, linieją 3 razy. Cykl cały trwa około 2-3 tygodni.
Zmiany zlokalizowane są najczęściej na potylicy i skroniach, bo tam istnieją dobre warunki dla bytowania wszy. Skóra jest cienka, dobrze unaczyniona, osłonięta włosami. Na skórze głowy obserwuje się czerwone grudki obrzękowe, bąble pokrzywkowe, zmianom towarzyszy znaczny świąd. To zmusza do drapania się. Pojawiają się linijne zadrapania, czyli przeczosy, dochodzi do stanu zapalnego skóry, wtórnej infekcji bakteryjnej, a w skrajnych przypadkach do powstania kołtuna, czyli splątanych, sklejonych włosów. Na głowie można zaobserwować zarówno wszy, jak i liczne gnidy. Wszy mają zwykle kolor białoszary, ale mogą być także jaśniejsze lub ciemniejsze, w zależności od koloru włosów. Takie przystosowanie nazywamy mimetyzacją. Wszy nie lubią „mocnego” światła, chętnie skrywają się pod włosami i czasami trudno je zobaczyć. Leczenie musi być podjęte jak najszybciej, u wszystkich osób, które miały ze sobą kontakt, najlepiej jednoczasowo. Preparaty dostępne są bez recepty.
Kleszcze
Na włosach, na skórze głowy, ale także w innych okolicach ciała mogą być obecne kleszcze. Kleszcz pospolity to pajęczak wielkości 2,5 – 4mm (jak ziarenko sezamu). Ma pomarańczowo-brązowy odwłok, odnóża i czarną główkę. Kleszcz może się poruszać na skórze, włosach i najlepiej, gdy go wtedy zauważymy i usuniemy. Jeśli kleszcz jest „przytwierdzony” do skóry, to znaczy, że pożywił się naszą krwią. Może wówczas dojść do zakażenia bakteriami powodującym boreliozę. Kleszcz „najedzony”, wygląda jak ciemny guzek o długości od 10 do 20 mm. Przy dokładnym obejrzeniu można niekiedy zobaczyć głowę i odnóża. Taki kleszcz musi zostać jak najszybciej usunięty (pęseta, kleszczołapki, pętelka (lasso), pompka (zasysanie), sztywne karty, płytki z dopasowanym do kleszcza „wcięciem”). Można też skorzystać z fachowej pomocy np. usunięcie w gabinecie zabiegowym przez personel medyczny. O dalszym postępowaniu i leczeniu decyduje lekarz.
W zapobieganiu boreliozie istotne znaczenie ma noszenie odpowiedniej odzieży na spacerze, w lesie. Preferowane są jasne kolory (łatwiej dostrzec kleszcza), nakrycie głowy, wskazane długie spodnie i rękawy u bluzy, koszuli, zakryte obuwie, a nogawki od spodni włożone w skarpety. Zaleca się repelenty na odzież. Ważne, by po każdym spacerze, po powrocie do domu obejrzeć skórę i ubrania – na jasnych kolorach łatwiej zauważyć kleszcza.
