Starzenie się organizmu obejmuje procesy zależne od genetyki i wpływu różnych czynników środowiska zewnętrznego. Jednym z objawów starzenia się skóry są zmarszczki. Ich pojawienie się znacznie przyspiesza ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Na zmarszczki „pracujemy” całe życie, a ich ilość nie zawsze odpowiada wiekowi metrykalnemu. Prawidłowa, regularna pielęgnacja skóry, unikanie szkodliwych czynników zewnętrznych, ochrona przed promieniowaniem UV pomaga na dłużej utrzymać skórę w dobrej kondycji.
Dlaczego pojawiają się zmarszczki?
W starzejącej się skórze obserwujemy zmiany strukturalne i funkcjonalne. Naskórek wolniej ulega odnowie, staje się cieńszy, spłaszczają się brodawki skórne. Zmniejsza się także grubość skóry właściwej a unaczynienie staje się bardziej upośledzone. Dochodzi do osłabienia rusztowania z włókien kolagenowych, spada elastyczność włókien sprężystych. Znaczna ekspozycja na słońce przyśpiesza starzenie się skóry (fotostarzenie). Na skórę działa także siła grawitacji, a ruchy twarzy – mimika powodują zmiany w mięśniach (miostarzenie). Zmarszczki są zazwyczaj ułożone prostopadle do osi długiej mięśnia. Mięsień/mięśnie odpowiedzialne za skurcz, za mimikę powodują powstanie na skórze linijnego zagłębienia. Zmarszczki lokalizują się tam, gdzie mięśnie często kurczą się, pracują (np. kąciki zewnętrzne oczu). Sucha skóra, brak prawidłowej pielęgnacji znacznie je uwidacznia.
„Zagłębienia” w skórze
Pod wpływem starzenia na skórze twarzy i szyi obserwujemy różne linijne, półkoliste, rozchodzące się promieniście, o różnej głębokości „zagłębienia”. Wyróżniamy zmarszczki powierzchowne do głębokości około 0,05mm i głębokie powyżej 0,05 mm. Na twarzy mogą być widoczne także bruzdy np. fałdy nosowo-policzkowe (nosowo-wargowa bruzda), a na tylnej powierzchni szyi bruzdy układające się w romb, tworzące tzw. skórę romboidalną. Niektóre zmarszczki zmniejszają się lub ustępują po prawidłowej pielęgnacji skóry, inne trzeba wypełnić, „unieść do góry”, nasilić proces tworzenia kolagenu, odnowę skóry.
Rodzaje zmarszczek
Zmarszczki dynamiczne (mimiczne) obserwujemy u osób młodych, mających „dynamiczną” mimikę twarzy. Ustępują po rozluźnieniu mięśni twarzy. Jednak powtarzające się skurcze mięśni i zmiany związane ze starzeniem się skóry stopniowo je utrwalają. Na twarzy możemy także obserwować zmarszczki statyczne (spoczynkowe), które mimo, iż mięsień nie pracuje, a skóra jest „wygładzona”, „wyprostowana”, utrzymują się. Są to zagłębienia typu zagiętej kartki/zagniecionego ubrania, tzw. „lniane zmarszczki”. Wyglądają jak ślad na złożonej, zgiętej kartce. Kartkę prostujemy, a i tak zmarszczka pozostaje, podobnie jak len, który trudno uprasować, zwłaszcza zagniecenia/zagięcia.
Gdy pojawia się świąd skóry głowy myślimy zazwyczaj o zmianach alergicznych. Gdy zauważymy małe białawe łuseczki na skórze głowy sądzimy, że to łupież. Jednak jeśli te drobne łuseczki, nie spadają po poruszeniu włosów dłonią, a skóra swędzi to należy pomyśleć o wszawicy. Skóra głowy chętnie jest zasiedlana przez te pasożyty, a mowa o wszach głowowych. Na głowie mogą także pojawić się inne owady, które przypadkowo „spadły” na nią w czasie spaceru, pobytu w parku, czy w lesie i są to kleszcze. Niestety nie odczuwamy ich obecności na skórze. Dlatego warto przyglądać się skórze głowy nie tylko po spacerze.
Wszawica głowowa
Wszawica to schorzenie rozpowszechnione na całym świecie, dotyczy najczęściej dzieci, ale także osób będących w trudnych warunkach socjoekonomicznych. Jednak każdy może przenieść na skórę pasożyta i choroba rozwija się. Szczególne jest to możliwe w rodzinie, czy wśród osób razem przebywających w przedszkolu, szkole, w pracy. Wszawicą można zarazić się przez bezpośredni kontakt, a pośrednio przez nakrycia głowy, grzebień. Niekiedy jest to niechciana pamiątka z wakacji…
Czynnikiem etiologicznym jest spłaszczony grzbietowo-brzusznie stawonóg – wesz głowowa o długości 2-3,5 mm. Kilka par odnóży umożliwia utrzymanie się na włosach i poruszanie się na nich. Samiczka żyje około 1 miesiąc i składa dziennie od 7 do 10 jaj, tzw. gnid, czyli około 200-300 w ciągu życia. Gnidy białawego koloru przytwierdzone są do włosa substancją klejącą. Po około tygodniu wylęgają się z nich nimfy, linieją 3 razy. Cykl cały trwa około 2-3 tygodni.
Zmiany zlokalizowane są najczęściej na potylicy i skroniach, bo tam istnieją dobre warunki dla bytowania wszy. Skóra jest cienka, dobrze unaczyniona, osłonięta włosami. Na skórze głowy obserwuje się czerwone grudki obrzękowe, bąble pokrzywkowe, zmianom towarzyszy znaczny świąd. To zmusza do drapania się. Pojawiają się linijne zadrapania, czyli przeczosy, dochodzi do stanu zapalnego skóry, wtórnej infekcji bakteryjnej, a w skrajnych przypadkach do powstania kołtuna, czyli splątanych, sklejonych włosów. Na głowie można zaobserwować zarówno wszy, jak i liczne gnidy. Wszy mają zwykle kolor białoszary, ale mogą być także jaśniejsze lub ciemniejsze, w zależności od koloru włosów. Takie przystosowanie nazywamy mimetyzacją. Wszy nie lubią „mocnego” światła, chętnie skrywają się pod włosami i czasami trudno je zobaczyć. Leczenie musi być podjęte jak najszybciej, u wszystkich osób, które miały ze sobą kontakt, najlepiej jednoczasowo. Preparaty dostępne są bez recepty.
Kleszcze
Na włosach, na skórze głowy, ale także w innych okolicach ciała mogą być obecne kleszcze. Kleszcz pospolity to pajęczak wielkości 2,5 – 4mm (jak ziarenko sezamu). Ma pomarańczowo-brązowy odwłok, odnóża i czarną główkę. Kleszcz może się poruszać na skórze, włosach i najlepiej, gdy go wtedy zauważymy i usuniemy. Jeśli kleszcz jest „przytwierdzony” do skóry, to znaczy, że pożywił się naszą krwią. Może wówczas dojść do zakażenia bakteriami powodującym boreliozę. Kleszcz „najedzony”, wygląda jak ciemny guzek o długości od 10 do 20 mm. Przy dokładnym obejrzeniu można niekiedy zobaczyć głowę i odnóża. Taki kleszcz musi zostać jak najszybciej usunięty (pęseta, kleszczołapki, pętelka (lasso), pompka (zasysanie), sztywne karty, płytki z dopasowanym do kleszcza „wcięciem”). Można też skorzystać z fachowej pomocy np. usunięcie w gabinecie zabiegowym przez personel medyczny. O dalszym postępowaniu i leczeniu decyduje lekarz.
W zapobieganiu boreliozie istotne znaczenie ma noszenie odpowiedniej odzieży na spacerze, w lesie. Preferowane są jasne kolory (łatwiej dostrzec kleszcza), nakrycie głowy, wskazane długie spodnie i rękawy u bluzy, koszuli, zakryte obuwie, a nogawki od spodni włożone w skarpety. Zaleca się repelenty na odzież. Ważne, by po każdym spacerze, po powrocie do domu obejrzeć skórę i ubrania – na jasnych kolorach łatwiej zauważyć kleszcza.
Na skórze głowy u mężczyzn możemy obserwować różne zmiany, szczególnie, gdy włosy ulegają przerzedzeniu. Łysienie androgenowe jest związane z miniaturyzacją mieszków włosowych, utratą owłosienia i powstaniem łysiny. Skóra głowy nie jest wówczas chroniona (przez włosy) przed słońcem, a wieloletnia ekspozycja (niekiedy 30-40 letnia) prowadzi do pojawienia się różnych dolegliwości. Obserwuje się suchość skóry, plamy przebarwieniowe, ogniska rogowacenia posłonecznego, niegojące się zmiany. Konieczna jest więc prawidłowa pielęgnacja skóry głowy i ochrona przed UV.
Łysienie androgenowe
Łysienie androgenowe to najczęstsza przyczyna łysienia u dorosłych mężczyzn. Schorzenie uwarunkowane jest genetycznie. Pierwsze objawy przerzedzenia włosów mogą być widoczne od 25-30 roku życia. Około 50% mężczyzn 50-cio letnich ma łysienie androgenowe, a u mężczyzn po 70 roku życia odsetek wzrasta do prawie 70%.
Łysienie androgenowe jest związane ze zwiększoną wrażliwością mieszków włosowych w określonych okolicach skóry głowy na dihydrotestosteron (powstaje z testosteronu przy udziale enzymu 5α- reduktazy). Skraca się wówczas faza anagenu, stopniowo dochodzi do miniaturyzacji mieszków i włosów. Więcej włosów wypada niż odrasta i dochodzi do łysienia. Coraz mniej jest włosów w anagenie (fazie wzrostu), a wzrasta odsetek włosów w telogenie (spoczynku).
Miniaturyzacja mieszków i włosów zaczyna się na szczycie głowy. Stopniowo przesuwa się do tyłu linia czołowa włosów, tzw. wysokie czoło, pojawiają się „zakola”. W zaawansowanym łysieniu androgenowym u mężczyzn pozostaje pas włosów od jednej okolicy skroniowej, przez tył głowy, do drugiej skroni. Stopniowo i w tej okolicy dochodzi jednak do przerzedzenia włosów. Obszar skóry na głowie po utracie włosów w wyniku łysienia androgenowego zajmuje powierzchnię około dwóch dłoni. Tak zmieniona skóra głowy jest narażona na różne niekorzystne czynniki środowiska zewnętrznego: niską temperaturę (osoby z łysiną bardziej odczuwają „zimno” w tej okolicy, ze względu na brak włosów), działanie słońca (brak ochrony włosami).
Działanie słońca na skórę głowy
Wielokrotne, powtarzające się ekspozycje na słońce bez odpowiedniego przygotowania i pielęgnacji powodują szybsze starzenie się skóry i pojawianie się różnych zmian. Jasna karnacja ma słabszą naturalną ochronę przed UV. Należy pamiętać, iż promieniowanie słoneczne oddziałuje przez cały rok, ale o różnym nasileniu. Dlatego tak ważna jest całoroczna ochrona skóry przed słońcem, a zwłaszcza w miesiącach od marca do końca września. Naturalną ochroną przed słońcem skóry głowy są włosy odpowiedniej długości i obecność barwnika (melaniny) w skórze. Im jaśniejsza karnacja, im mniejsza ilość włosów na skórze głowy, tym słabsza ochrona, a w przypadku łysiny tej ochrony brak.
Obraz skóry głowy narażonej na wieloletnie działanie promieniowania UV
Do starzenia fizjologicznego związanego z wiekiem dołącza się starzenie wywołane działaniem promieniowania słonecznego, czyli fotostarzenie. Skóra wielokrotnie eksponowana na UV staje się sucha, łuszcząca, miejscami pogrubiała. Pojawiają się również brunatne plamy, ogniska rogowacenia, wyczuwalne na skórze jako szorstkie zmiany. Mogą także powstać różne zmiany guzkowe, o brunatnym zabarwieniu, niegojące się (nowotwory skóry). Wskazana jest konsultacja u dermatologa/chirurga.
Jak zadbać o skórę głowy?
Fotoprotekcja
Zaleca się noszenie nakrycia głowy już od pierwszych dni słonecznych. Wiosną może być czapka z daszkiem, a latem najlepiej kapelusz z dużym rondem, zakrywający uszy i dający cień na twarz i szyję. Kapelusz z małym rondem chroni głowę, uszy, ale daje słabą ochronę twarzy i szyi. Czapeczki z daszkiem nie chronią skutecznie uszu, tyłu głowy i szyi. Należy unikać słońca w godzinach 10-16, lepiej przebywać w cieniu. Istotnym elementem w profilaktyce fotostarzenia jest stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym. Im jaśniejsza skóra głowy, tym filtr powinien być „mocniejszy” (najczęściej 30-50). Preparat z filtrem trzeba nakładać na skórę około 15-30 minut przed ekspozycją na UV, a aplikację powtarzać co 2-3 godziny.
Pielęgnacja
Pielęgnacja skóry głowy w przebiegu łysienia androgenowego wymaga wielokierunkowego działania:
łagodzenie podrażnień skóry głowy i świądu – preparaty zawierające w składzie peptydy z protein ryżu, awenantramidy i ich pochodne, d-pantenol, alantoinę, galusan epigallokatechiny,
nawilżenie i odbudowa bariery hydrolipidowej – maski, wcierki i inne kosmetyki z zawartością kwasu hialuronowego, glikozaminoglikanów, masła shea, trehalozy, estrów poliglicerolu i soli pca (sól sodowa kwasu piroglutaminowego),
odbudowa mikrobiomu – kosmetyki zawierające probiotyki i prebiotyki,
poprawa krążenia i opóźnienie procesu miniaturyzacji mieszków włosowych – kofeina, aminokwasy, witaminy,
opóźnianie procesów starzenia się skóry (peptydy, czynniki wzrostu),
Rogowacenie mieszkowe (rogowacenie okołomieszkowe) to zmiany powstające w wyniku nieprawidłowego rogowacenia mieszków włosowych. Zmiany zlokalizowane są głównie na skórze ramion i ud. Choroba ma przebieg sezonowy, a nasilenie objawów obserwujemy zazwyczaj w miesiącach zimowych. Skóra jest sucha, szorstka, przypomina tarkę. W ujściach mieszków włosowych tworzą się małe, rogowe czopy, niekiedy z zaróżowieniem skóry wokół mieszka włosowego. Rogowacenie mieszkowe może stanowić problem estetyczny, obniżać jakość życia ze względu na długotrwałość zmian i widoczność. Odpowiednia pielęgnacja skóry pomoże poprawić jej wygląd.
Rogowacenie mieszkowe – przyczyny
Choroba dotyczy dzieci, młodzieży (od 40% do około 80%) i dorosłych (około 40%). Zmiany częściej występują u kobiet. U osób starszych rogowacenie ma tendencję do ustępowania. Schorzenie uwarunkowane jest genetycznie. Może być obecne u innych członków rodziny, towarzyszyć atopowemu zapaleniu skóry czy innym zaburzeniom rogowacenia uwarunkowanym genetycznie.
Proces rogowacenia
Rogowacenie, czyli keratynizacja jest naturalnym procesem zachodzącym w skórze. Komórki ulegają różnym przemianom, przesuwając się ku powierzchni skóry i już jako martwe złuszczają się. Jednak proces ten może zostać zaburzony, a komórki zamiast złuszczyć się mogą zalegać w mieszku. Przypuszcza się, że rogowacenie mieszkowe związane jest z nieprawidłowym rogowaceniem nabłonka mieszków włosowych i tworzeniem małych czopów rogowych w ich obrębie. Być może zaburzenie rogowacenia dotyczy łodygi włosa lub lejka mieszka włosowego. Włos rośnie i nie wyrasta” na zewnątrz” tyko jakby „zwija się”, skręca w mieszku włosowym. Mieszek pęka i ten proces powoduje zaburzenie keratynizacji. W mieszku włosowym powstaje czop rogowy. Zaburzeniu keratynizacji sprzyja niedobór witaminy A. W miejscach typowych dla rogowacenia mieszkowego skóra jest sucha, obserwuje się wzrost przepuszczalności warstwy rogowej (uszkodzona bariera naskórkowa) i zwiększenie TEWL.
Rogowacenie mieszkowe – obraz kliniczny
Zmiany lokalizują się najczęściej na górnych, zewnętrznych powierzchniach ramion, przednich i bocznych powierzchniach ud, na pośladkach, mogą dotyczyć także twarzy. Rogowacenie i rumień o różnym nasileniu na bocznych powierzchniach policzków obserwuje się głównie u dzieci i młodzieży.
W ujściach mieszków włosowych gromadzi się keratyna w postaci „rożka”. Na skórze widoczne są hiperkeratotyczne grudki, bez stanu zapalnego lub z nieznacznym zaczerwienieniem skóry wokół mieszka włosowego. Wykwity są zazwyczaj liczne, nie mają tendencji do zlewania się. Skóra jest sucha, szorstka, przypomina nieco tarkę z wyczuwalnymi 1-2 milimetrowymi „zgrubieniami”, czy „gęsią skórkę”. Schorzenie nie daje żadnych dolegliwości, jednak może towarzyszyć mu świąd skóry. Rogowacenie mieszkowe to stan z pogranicza fizjologii. Nasila się w okresie grzewczym w miesiącach zimowych przy zwiększonej suchości skóry, a poprawę obserwujemy w miesiącach letnich.
Wskazówki pielęgnacyjne
Odpowiednia pielęgnacja może pomóc zredukować objawy rogowacenia mieszkowego i poprawić wygląd skóry. Wskazane jest:
zapobieganie nadmiernemu wysuszeniu skóry poprzez stosowanie preparatów intensywnie nawilżających zawierających w składzie humektanty (np. kwas hialuronowy, trehaloza, gliceryna) i emolienty (np. oleje roślinne),
unikanie częstych kąpieli, lepiej wziąć prysznic,
używanie do mycia łagodnych preparatów myjących, nie naruszających bariery ochronnej skóry,
stosowanie kosmetyków ułatwiających złuszczenie obumarłych komórek naskórka, zawierających w składzie enzymy (np. keratolina), kwasy (np. kwas mlekowy, salicylowy) i inne substancje o właściwościach keratolitycznych (np. mocznik),
w razie potrzeby redukcja świądu skóry.
Jeśli rogowacenie mieszkowe jest nasilone wskazana jest wizyta u lekarza dermatologa.
Palenie papierosów przyspiesza starzenie się skóry. Dym papierosowy zawiera około 4 tysiące substancji toksycznych, drażniących wykazujących działanie rakotwórcze, mutagenne, teratogenne. Osoba paląca nałogowo papierosy zazwyczaj wygląda na więcej lat. Skóra twarzy ma ziemisty wygląd, a charakterystyczne zmarszczki obecne są wokół ust i oczu, a także bruzdy na policzkach.
Palenie papierosów – zmiany w skórze
Związki z dymu tytoniowego wpływają niekorzystnie na keratynocyty, włókna kolagenowe, naczynia krwionośne. Prowadzą do stresu oksydacyjnego i powodują różne zmiany w skórze. Uszkodzenie bariery naskórkowej przyczynia się do wzrostu TEWL. Skóra staje się sucha, bardziej wrażliwa i podatna na niekorzystne czynniki środowiska zewnętrznego (słońce, wiatr, niska temperatura). Nikotyna powoduje skurcz naczyń krwionośnych, a upośledzone mikrokrążenie wpływa na koloryt skóry, gorsze gojenie. Dochodzi także do upośledzenia migracji i proliferacji keratynocytów, degradacji kolagenu, spadku jego syntezy, zmniejszenia ilości elastyny. Skóra jest mniej elastyczna, pozbawiona blasku, pojawiają się bruzdy i zmarszczki.
Jak wygląda skóra twarzy u palacza?
Określenie „skóra palacza” po raz pierwszy wprowadzono w 1985 roku (smoker’s face). Skóra osoby nałogowo palącej ma charakterystyczny wygląd. Osoby palące wyglądają na więcej lat niż mają. Skóra 40 latków nałogowo palących może przypominać skórę 70 latków!
Skóra osób palących ma typowe cechy starzenia się. Jest cienka, wiotka, ale miejscami pogrubiała, szorstka, łuszcząca się. Ma szaroziemisty kolor, obecne są przebarwienia. Jest mało elastyczna, o zmniejszonej jędrności. Na twarzy widoczne są teleangiektazje, drobne wybroczyny, liczne zmarszczki. Zmarszczki na policzkach są głębsze i przypominają bruzdy. Typowe są zmarszczki wokół ust, promieniście „rozchodzące się”, określane jako zmarszczki palacza, marionetki, czy bardziej współcześnie jako „kod kreskowy”. Podobne zmarszczki zlokalizowane są w okolicy zewnętrznych kącików oczu. Zmarszczki wokół ust i w okolicy oczu pojawiają się w wyniku częstszej pracy mięśnia okrężnego ust i oczu, a więc „ściskanie ust”, mrużenie oczu przy paleniu papierosów. U części osób palących zauważalne są szarawe cienie pod oczami, obrzęki. Twarz osoby palącej nałogowo często ma smutny wygląd, a usta są sinawe. Starzenie skóry związane z paleniem papierosów nazywane jest starzeniem zewnątrzpochodnym (egzogennym).
Palenie papierosów – inne zmiany
U osób palących zęby przyjmują żółtawy odcień, mają przebarwienia. Często wyczuwalny jest nieświeży oddech z ust. Osoby palące mają większe ryzyko zmian przednowotworowych i nowotworów warg, jamy ustnej. Palce, które najczęściej trzymają papierosa przyjmują żółtobrunatne zabarwienie. Paznokcie są kruche, łamliwe, rozdzielają się. Palenie papierosów przyśpiesza siwienie włosów, a także łysienie u mężczyzn. U osób palących skóra ma mniejsze zdolności regeneracyjne, a efekt zabiegów z zakresu medycyny estetycznej może być gorszy/mniejszy/mniej zadowalający niż u osób niepalących. Dlatego też z rozwagą należy przeprowadzać zabiegi medycyny estetycznej. Zawsze zachęcać do zaprzestania palenia papierosów.
Pielęgnacja skóry
Odpowiednia pielęgnacja ogranicza negatywne skutki na skórze związane z paleniem papierosów. Co warto jednak podkreślić nie eliminuje ich zupełnie. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest rezygnacja z palenia tytoniu.
Główne kierunki pielęgnacji skóry u osób palących to:
wzmacnianie funkcji barierowych naskórka – kosmetyki zawierające w składzie składniki uszczelniające cement międzykomórkowy np. ceramidy, estry cholesterolu,
nawilżanie – kosmetyki zawierające w składzie substancje z grupy wiążących wodę humektantów np. kwas hialuronowy, trehaloza i tworzących powłokę ochronną emolientów np. oleje roślinne,
stymulacja naskórka do odnowy – preparaty złuszczające, ułatwiające eliminację martwych komórek warstwy rogowej naskórka, co pobudza podziały w warstwie podstawnej np. kwasy owocowe,
Zazwyczaj po pierwszej ekspozycji na słońce, szczególnie u osób z jasną karnacją pojawia się zaczerwienienie skóry. Im jaśniejsza karnacja, tym naturalna ochrona jest mniejsza i większa skłonność do powstania rumienia. Intensywna ekspozycja na słońce może powodować także oparzenie słoneczne. Oparzenia słoneczne w dzieciństwie/młodości zwiększają ryzyko pojawienia się czerniaka. Dlatego konieczne jest stosowanie preparatów ochronnych z filtrem o wysokim wskaźniku SPF i ograniczenie ekspozycji skóry na słońce.
Promieniowanie UVB
Każda skóra inaczej reaguje na działanie promieniowania słonecznego. U niektórych osób po ekspozycji pojawi się rumień/oparzenie słoneczne, inni będą opaleni. Im jaśniejsza karnacja, tym mniejsza naturalna ochrona przed UV i większe ryzyko powstania odczynu rumieniowego. Na skórze ciemniejszej (wyższy fototyp), nie wystąpi odczyn rumieniowy, a opalenizna będzie widoczna, już przy niewielkim nasłonecznieniu.
Słońce emituje promieniowanie UV, widzialne i podczerwone. Promieniowanie UVB częściowo zatrzymują chmury i szyby okienne. Najintensywniej działa w godzinach 10-15, szczególnie latem i właśnie w tych godzinach skóra jest najbardziej narażona na powstanie rumienia. Możemy powiedzieć, iż promieniowanie UVB ma silne właściwości rumieniotwórcze. Promieniowanie UVB powoduje także syntezę melaniny i daje oczekiwaną opaleniznę, utrzymującą się kilka miesięcy, stanowiącą ochronę przed słońcem. UVB prowadzi także do powstania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry.
Powstający rumień na skórze „ostrzega nas, że słońce działa” i szczególnie odczują to osoby o jasnej karnacji.
Rumień posłoneczny
Zaróżowienie/zaczerwienienie skóry może wystąpić u każdej osoby z jasną karnacją przebywającej „na słońcu”. Pieczenie skóry, uczucie nadmiernego ciepła w trakcie ekspozycji na słońce, powinno być sygnałem do zaprzestania „opalania się”. Odczyn rumieniowy (zaczerwienienie skóry) obserwuje się już kilka godzin po nasłonecznieniu, a jego nasilenie widoczne jest po kilkunastu godzinach. Najczęściej dotyczy skóry dekoltu, pleców, twarzy, ale może wystąpić w każdej okolicy ciała eksponowanej na słońce, z wyjątkiem wewnętrznej powierzchni dłoni i podeszwy stopy (grubsza warstwa rogowa). Rumień szybciej pojawi się u dzieci i u osób z jasnymi włosami, niebieskimi oczami, jasną skórą, skórą naczynkową, czy chorujących na trądzik różowaty.
Należy także pamiętać o warunkach geograficznych zmieniających nasilenie promieniowania, a więc w górach (intensywność promieniowania wzrasta wraz z wysokością npm), a także nad wodą, na plaży (promieniowanie odbite od tafli wody, piasku). Rumień często obserwowany jest już po pierwszej ekspozycji na słońce, po przerwie „zimowej”. Natomiast skóra opalona stanowi ochronę i lepiej znosi ekspozycję na słońce. Niekiedy słońce „ledwo wyglądające zza chmur” może spowodować rumień. Im skóra jest jaśniejsza, tym większe prawdopodobieństwo rumienia. Widoczne zaczerwienienie skóry związane jest z rozszerzeniem naczyń krwionośnych. Skóra jest tkliwa, piecze i swędzi. Zmiany stopniowo ustępują, dochodzi do złuszczania powierzchownych warstw naskórka, mogą pojawiać się przebarwienia. W tym okresie wskazane są preparaty łagodzące i nawilżające z d-pantenolem, alantoiną oraz wzmacniające mikrobiom.
Oparzenie słoneczne
Zbyt intensywna ekspozycja skóry na słońce i brak odpowiedniej ochrony przed promieniowaniem UV może prowadzić do powstania oparzenia słonecznego. Do oparzeń częściej dochodzi, gdy promieniowanie odbije się od wody i piasku. Skóra eksponowana na słońce jest zaczerwieniona, obrzęknięta, z pęcherzami, boli i piecze. Może towarzyszyć temu złe samopoczucie, gorączka, nudności, bóle głowy. W zależności od rozległości i intensywności oparzenia słonecznego, dolegliwości są mniej lub bardziej nasilone. Niekiedy konieczna jest konsultacja lekarska.
Oparzenie po ekspozycji na promieniowanie słoneczne to „szok dla skóry” i wzrost ryzyka powstania czerniaka. Oparzenie słoneczne może pojawić się także u osób zażywających różne leki, czy mających kontakt z roślinami fototoksycznymi. Ciemniejsza karnacja lepiej chroni przed promieniowaniem słonecznym, a rumień/oparzenie słoneczne nie pojawia się lub występuje bardzo rzadko. Osoby z ciemniejszą skórą szybciej opalają się, a to jednocześnie stanowi ochronę przed promieniowaniem słonecznym.
Przebarwienia posłoneczne i starzenie się skóry
Plamy posłoneczne to przebarwienia, które mogą pojawić się po ustąpieniu oparzenia słonecznego. Stopniowo, z powodu kolejnych ekspozycji słonecznych/oparzeń, przebarwień przybywa i często stanowią znaczny defekt kosmetyczny. Powtarzające się ekspozycje słoneczne powodują szybsze starzenie się skóry (fotostarzenie). Plamy soczewicowate najczęściej pojawiają się w miejscach eksponowanych na słońce: na twarzy, policzkach, nosie, skroniach, dekolcie, ramionach i karku, grzbietowej powierzchni rąk i przedramion oraz na podudziach. Więcej na temat przebarwień i metod ich usuwania w tym artykule.
Oparzenia słoneczne w młodym wieku zwiększają ryzyko zachorowania na czerniaka.
Po ustąpieniu oparzenia słonecznego pozostają przebarwienia.
Oparzenie słoneczne – jak go uniknąć?
Oto wskazówki:
sprawdzaj pogodę, index UV, warunki geograficzne (góry, woda, piasek),
określ swój fototyp, jasna karnacja – większe ryzyko oparzenia skóry, ciemniejsza skóra – oparzenie nie wystąpi,
ogranicz przebywanie „na słońcu” do kilkunastu minut, jeśli masz jasną karnację i jest to pierwsza ekspozycja od kilku miesięcy,
wybieraj mineralny/chemiczny filtr, o wskaźniku 30-50, preparat nakładaj około 30 minut przed planowaną ekspozycją na słońce i ponawiaj aplikację co około 2 godziny,
krem z filtrem zużyj w ciągu jednego sezonu,
nie eksponuj skóry na promieniowanie słoneczne między 10-15 godziną, a w południe chroń się w cieniu,
chroń skórę również ubraniem,
noś czapkę z daszkiem, a najlepiej kapelusz z szerokim rondem, tak by powstający cień zasłaniał twarz, szyję,
ochraniaj oczy okularami z filtrem UV,
podczas pływania załóż koszulkę z filtrem UV,
wybieraj godziny poranne lub popołudniowe na relaks na powietrzu,
unikaj kontaktu z roślinami fototoksycznymi,
nie eksponuj się na słońce, gdy zażywasz leki,
uzupełniaj płyny około 2-3 litrów (woda, soki warzywno-owocowe).
