Określenie cera naczyniowa dotyczy twarzy – policzki, nos, broda; szyi i dekoltu, a także małżowin usznych.
Charakteryzuje się obecnością rumienia i teleangiektazji. Zaliczana jest do tzw. cer problematycznych, wrażliwych na różne bodźce, dlatego dopasowanie odpowiednich preparatów do pielęgnacji stanowi duże wyzwanie dla kosmetologów, dermatologów czy twórców kosmetyków.
Układ naczyniowy skóry tworzą splot powierzchowny podbrodawkowy, leżący po brodawką skórną i splot naczyniowy głęboki na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej. Jednostką naczyniową są prekapilary, czyli naczynia przedwłosowate wywodzące się z tętniczek, kapilary, czyli naczynia włosowate, o ściankach dwustronnie przepuszczalnych i naczynia pozawłosowate – postkapilarne przekształcające się w żyłki. Naczynia krwionośne tętnicze posiadają komórki mięśniowe w ścianie i ulegają rozszerzeniu (wazodylatacja) lub kurczą się (wazokonstrykcja) pod wpływem różnych bodźców, np ciepła lub zimna. Skóra naczynkowa charakteryzuje się wzmożoną reaktywnością naczyń krwionośnych, co dawniej określano jako „nerwicę naczyniową”. Naczynia tętniczym czy schorzeniami wątroby. Są to teleangiektazje nabyte, czyli wtórne w odróżnieniu od teleangiektazji pierwotnych, samoistnych uwarunkowanych genetyczne np. w naczyniakowatości mnogiej krwotocznej – chorobie Rendu-Oslera.
U około 80% kobiet po 60 roku życia obserwuje się skórę naczyniową, najczęściej występuje w trądziku różowatym, jako wczesna postać naczyniowa z obecnością rumienia i teleangiektazji. Schorzenie jest przewlekłe, nawrotowe i stanowi znaczy defekt kosmetyczny szczególnie ze względu na lokalizację i dokuczliwe objawy – pieczenie, świąd. By uzyskać poprawę, trzeba prawidłowo pielęgnować skórę przy pojawieniu się pierwszych objawów. Istotne znaczenie ma wzmocnienie bariery skórno- naskórkowej, wzmocnienie i wyciszenie nadreaktywności naczyń krwionośnych, zmniejszenie stanu zapalnego oraz ochrona przed czynnikami nasilającymi zmiany. Skóra naczyniowa często ma cechy skóry wrażliwej.
Kosmetyki powinny być bezzapachowe, o łagodnym działaniu. Do mycia należy stosować płyn micelarny, niewskazane jest używanie wody z mydłem. Zalecane są wyciągi roślinne z oczaru wirginijskiego, miłorzębu dwuklapowego, kasztanowca, białej herbaty oraz substancje czynne: witamina PP, witamina C, witamina K, pochodne rutyny (trokserutyna), escyna zmniejszająca rumień i widoczność teleangiektazji, łagodzące stan zapalny. W pielęgnacji polecane są peelingi chemiczne – kwas laktobionowy, glukonolakton, które wygładzają naskórek, hamują metaloproteinazy rozkładające białka (kolagen, elastynę, proteoglikany). Przeciwwskazane są kosmetyki silnie działające zawierające alkohol, wysokie stężenia kwasów, peelingi mechaniczne, a także maski rozgrzewające, trudne do zmycia. Do codziennej pielęgnacji skóry naczyniowej konieczne jest nawilżanie i ochrona przed UV. Widoczność rumienia i teleangiektazji można zmniejszyć przy pomocy makijażu korekcyjnego, warto też skorzystać z zabiegów dla skóry naczyniowej w gabinecie kosmetycznym.
Trądzik zwykły jest jednym z najczęstszych schorzeń dermatologicznych. Dotyczy 60-80% chłopców i 30-50 % dziewcząt w okresie dojrzewania. Niekiedy pojawia się u osób młodych po 20 roku życia, a gdy zmiany utrzymują się do około 40 roku życia mówimy o trądziku późnym.
Mechanizm powstawania
W trądziku obserwuje się uwarunkowaną genetycznie skłonność do nadmiernego wytwarzania łoju, zwiększonego rogowacenia ujść aparatu mieszkowo-łojowego, zasiedlania przez Propionibacterium acnes i powstawania zmian zapalnych. Zmiany trądzikowe dotyczą twarzy, dekoltu, pleców.
W etiopatogenezie trądziku główną rolę odgrywają trzy elementy: hormony, łojotok i bakterie. Najaktywniejszy androgen – dihydrotestosteron stymuluje powiększenie gruczołów łojowych i nadprodukcję łoju o zmienionym składzie (spadek kwasu linolowego), a także powoduje wzmożoną, nieprawidłową keratynizację przewodów gruczołów łojowych i nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych. Zaczopowanie ujść mieszków utrudnia wydzielanie łoju i usuwanie zawartości gruczołu łojowego na powierzchnię skóry. W następstwie tego tworzą się mikrozaskórniki, w miarę nasilenia procesu również zaskórniki zamknięte, a w wyniku gromadzenia wydzieliny, ujście gruczołu łojowego rozszerza się, co obserwujemy jako zaskórniki otwarte. Zamknięcie/zwężenie ujścia aparatu mieszkowo-łojowego przez zrogowaciałe komórki, tworzące się w nadmiarze, stwarza dogodne warunki do rozwoju zmian zapalnych oraz bakterii Propionibacterium acnes, bytujących w środowisku beztlenowym. Mają one działanie chemotaktyczne. Przyciągane są leukocyty wielojądrzaste (komórki obronne), które je pochłaniają (fagocytoza). Uwalnianie są enzymy hydrolityczne niszczące ściany gruczołów łojowych, ich zawartość wydostaje się do tkanek otaczających, powstaje reakcja na ciało obce i odczyn zapalny. W trądziku obecne są wykwity niezapalne: zaskórniki zamknięte i otwarte oraz zmiany zapalne: grudki, krostki, nacieki zapalne i torbiele, więc obserwujemy trądzik zaskórnikowy, grudkowo-krostkowy, grudkowo-cystowy, ropowiczy, skupiony, bliznowaciejący i piorunujący.
Skuteczna terapia
Leczenie trądziku uzależnione jest od odmiany i nasilenia zmian, niekiedy wystarczy pielęgnacja skóry – domowa i gabinetowa. Jakość życia u chorych z trądzikiem, z powodu przewlekłego przebiegu schorzenia oraz częstych powikłań w postaci blizn i przebarwień pozapalnych jest obniżona. Nie akceptują siebie, ale i odczuwają brak akceptacji wśród rówieśników, w rodzinie, w różny sposób szukają poprawy stanu skóry. Potrzebna jest więc pomoc dermatologa, kosmetyczki/kosmetologa, niekiedy psychologa/psychiatry.
Chciałabym zwrócić uwagę na rolę kosmetyczki/kosmetologa w indywidualnym doborze preparatów i zabiegów w pielęgnacji skóry trądzikowej, tłustej z niedoskonałościami z uwzględnieniem aspektu estetycznego i psychicznego. Dlaczego warto stosować pielęgnację wspomagającą? Ponieważ obserwuje się poprawę stanu miejscowego, zmniejszenie możliwości powikłań, lepsze samopoczucie chorego. Od wielu lat z powodzeniem stosowane są peelingi w czynnych zmianach trądzikowych szczególnie przy zaskórnikach, ale także w przypadku skóry z przebarwieniami, widocznymi ujściami gruczołów łojowych, bliznami, potocznie z tzw. skórą z „niedoskonałościami”. W przypadku zmianach łagodnych systematyczna pielęgnacja przynosi poprawę stanu skóry, niekiedy trzeba ją łączyć z leczeniem miejscowym i doustnym. Peelingi powierzchowne wpływają na mikrośrodowisko jednostki włosowo-łojowowej, zmniejszają łojotok, liczbę zaskórników i zmian zapalnych. Najczęściej stosowane kwasy to salicylowy, pirogronowy, migdałowy, azelainowy.
Kwas pirogronowy
Kwas pirogronowy ogranicza wydzielanie łoju, działa bakteriostatycznie, to idealny peeling do podtrzymywania efektów leczniczych w trądziku zwykłym. Kwas salicylowy, podobnie jak pirogronowy rozpuszcza się w tłuszczach i penetruje do gruczołów łojowych, zmniejszając wydzielanie łoju. Kwas migdałowy głęboko wnika do naskórka i gruczołów łojowych, redukuje nadmierną produkcję łoju, udrażnia kanały wyprowadzające gruczołów łojowych, a tym samym zmniejsza liczbę zaskórników, poprawia koloryt, działa bakteriostatycznie. Nagromadzone w przewodach komórki łatwiej oddzielają się i są usuwane na zewnątrz, przewód gruczołu łojowego staje się drożny, ułatwiając wydzielanie łoju. W efekcie działania kwasów zmniejsza się liczba zaskórników i skłonność do ich powstawania, hamowany jest rozwój zapalnych wykwitów trądzikowych, skóra jest oczyszczona i matowa. Należy jednak pamiętać, że w trądziku zwykłym, mimo zwiększonej aktywności gruczołów łojowych występuje często przesuszenie i podrażnienie naskórka. Stosując np. olejek z drzewa herbacianego, pantenol można łagodzić podrażnienia i zapewnić skórze odpowiedni poziom nawilżenia.
