Słońce tak, ale z umiarem. Słońce od wieków ma na nas zbawienny wpływ, poprawia nasz nastrój, działa antydepresyjnie, bierze udział w niezbędnej dla organizmu syntezie witaminy D3. Kochamy słońce i najchętniej każdą wolną chwilę spędzilibyśmy poddając się jego promieniowaniu. Słyszymy, że ekspozycja słoneczna nie jest do końca bezpieczna, ale opalanie jest takie przyjemne…
Co należy wiedzieć o słońcu, by mądrze z niego korzystać?
Otóż ekspozycja słoneczna występuje zawsze, gdy skóra wystawiona jest na działanie promieniowania słonecznego, a więc w trakcie uprawiania sportu, prac w ogrodzie, spacerów na świeżym powietrzu, czy jazdy samochodem. Powszechnie uważa się, że tylko w momencie opalania się, należy chronić skórę kremem z filtrem, a to niestety mit. Warto zgłębić temat, aby potrafić mądrze korzystać ze słońca.
Oto garść faktów na temat promieniowania i ochrony przed nim:
promieniowanie emitowane przez Słońce nie jest jednorodne i w różny sposób działa na skórę i organizm
słońce emituje promieniowanie elektromagnetyczne: podczerwone, widzialne i ultrafioletowe
promieniowanie podczerwone (IR) daje uczucie ciepła, przy przegrzaniu głowy i karku prowadzi do udaru słonecznego
światło niebieskie, to najbardziej szkodliwe spektrum światła widzialnego (VIS), emitowane jest również przez źródła sztucznego światła (monitory, TV, oświetlenie wewnętrzne) i ma bardzo niekorzystny wpływ na skórę
przed ekspozycją na słońce należy zmyć wszelkie kosmetyki z ciała, by uniknąć odczynów fototoksycznych
preparaty światłouczulające zwiększają wrażliwość skóry na działanie słońca, mogą to być leki przyjmowane doustnie (np. przeciwzapalne, hormony, przeciwgrzybicze), stosowane miejscowo (przeciwbólowe), także kosmetyki, rośliny
w naszej szerokości geograficznej witamina D3 jest syntetyzowana od końca kwietnia do początku września, zaleca się, by w tym czasie eksponować na słońce około 18 % powierzchni skóry, najlepiej przedramiona i uda, 15 minut dziennie w godzinach 10-15
osoby nie korzystające ze słońca, nie syntetyzują witaminy D3 w skórze
z wiekiem zmniejsza się zdolność syntezy witaminy D3 w skórze
należy unikać opalania między 10-15 godziną, wskazana jest w tym czasie dodatkowa ochrona ubraniem, nakryciem głowy i okularami słonecznymi
im jaśniejsza karnacja, tym mniejsza naturalna ochrona i większa skłonność do powstania rumienia na skórze
im ciemniejsza karnacja, tym lepsza naturalna ochrona przed UV, rumień nie pojawia się lub bardzo rzadko, obserwuje się „szybką” opalenizn
stosowanie filtrów zmniejsza niekorzystne działanie słońca (rumień, starzenie, nowotwory)
najlepsze połączenie to filtry fizyczne i chemiczne, umożliwiają ochronę przed szerokim spektrum promieniowania
najczęściej preparaty promieniochronne zmniejszają działanie UVB, co sprzyja wydłużeniu ekspozycji na słońce i większemu narażeniu na promieniowanie UVA ( zmarszczki!)
filtry chroniące przed UVB, mają oznaczenie SPF, najwyższy filtr to 50, chroni skórę w około 98 %
aby preparat z filtrem działał skutecznie należy nakładać go co kilka godzin lub po kąpieli, wytarciu ręcznikiem
skuteczność ochrony zależy od ilości użytego preparatu i częstotliwości aplikacji, zasada „nie żałować kosmetyku”
by uzyskać ciemniejsze zabarwienie skóry można stosować samoopalacz, ale nie chroni on przed niekorzystnym działaniem słońca
po zabiegach kosmetycznych-oczyszczających, złuszczających należy bezwzględnie chronić skórę preparatem z filtrem i unikać ekspozycji słonecznej
krem z filtrem powinien być zużyty w ciągu 3-6 miesięcy od otwarcia
Wiek przybliżonego czasu pojawienia się skóry dojrzałej różnie bywa podawany. Jedni utożsamiają skórę dojrzałą z okresem okołomenopauzalnym, inni, już po 30 roku życia, gdy widoczne są pierwsze oznaki starzenia skóry.
W miarę upływu lat skóra starzeje się, a zmiany są coraz bardziej nasilone – zmarszczki, spadek sprężystości, zmiany degeneracyjne. Natomiast mechanizmy naprawcze są coraz mniejsze, związane z ograniczeniem możliwości regeneracji i wzrostu komórek. Im wcześniej rozpoczęta profilaktyka, tym skuteczniejsza.
Proces starzenia się organizmu zależy od czynników genetycznych, starzeniu również podlega skóra. W Cesarstwie Rzymskim kobiety żyły około 25 lat, obecnie czas życia kobiet w Polsce wydłużył się do 81 lat i wciąż ma tendencję wzrostową, a więc kobieta będąca w menopauzie żyje około 1/3 życia! Jest aktywna i chce młodziej wyglądać.
Starzenie skóry genetycznie uwarunkowane, czyli wewnątrzpochodne związane jest ze spadkiem hormonów w okresie okołomenopauzalnym, tzw. starzenie hormonalne, na które nakłada się starzenie chronologiczne, związane z wiekiem, przez niektórych określane jako fizjologiczne. Do tego procesu dołącza się starzenie zewnątrzpochodne, a więc wywołane przez czynniki środowiskowe, najbardziej znane to starzenie posłoneczne – fotostarzenie i starzenie związane z ekspozycją na dym tytoniowy„skóra palacza”. Niektórzy wyróżniają starzenie związane z mimiką tzw. miostarzenie.
Im więcej czynników uszkadzających, nakładających się, tym proces starzenia skóry przebiega szybciej. Obraz skóry jest wypadkową tych czynników i w zmianach bardzo nasilonych możemy mówić o skórze starczej. Na starzenie posłoneczne narażone są przede wszystkim osoby o jasnej karnacji, o słabej naturalnej ochronie, chętnie eksponujące się na słońce. Obserwuje się pogrubienie skóry, głębokie zmarszczki i bruzdy, nierównomierny rozkład barwnika, a więc przebarwienia i odbarwienia, obraz pstrej skóry, widoczne są także teleangiektazje. Skóra jest szorstka z hyperkeratozą, czyli zgrubieniem naskórka – warstwy rogowej. Pojawiają się zmiany przednowotworowe i nowotwory skóry. Skóra, która starzeje się fizjologiczne jest ścieńczała, wiotka z licznymi drobnymi zmarszczkami. W badaniu histologicznym skóry ze starzeniem posłonecznym przeważają zmiany przerostowe, nierównomierny rozkład barwnika, czyli melaniny, zaciera się granica skórno- naskórkowa, skracają sople naskórkowe i brodawki skórne, dochodzi do zwyrodnienia włókien sprężystych i zbijania się w bezpostaciowe masy – elastoza. W starzeniu fizjologicznym przeważają zmiany zanikowe – spada liczba włókien kolagenowych, są jakby „rzadziej ułożone” – zmniejsza się ich gęstość. Skóra traci prawidłowe napięcie, nie ma podpory z rusztowania z włókien kolagenowych i sprężystych i w tych miejscach jakby się zapada tworząc zmarszczki. Komórki warstwy podstawnej dzielą się wolniej. Stopniowo pogarsza się unaczynienie. Mniejsza liczba gruczołów łojowych i potowych prowadzi do suchości skóry. Stopniowo skóra daje obraz skóry dojrzałej wykazującej elementy starzenia fizjologicznego i posłonecznego, obraz kliniczny zależy od genetycznych uwarunkowań i czynników środowiskowych. Może być to cera sucha, wrażliwa, naczyniowa lub ze skłonnością do przetłuszczania się.
Posiadając wiedzę o tych procesach można je opóźnić przez odpowiednią profilaktykę. Konieczna jest ochrona przed słońcem, stosowanie wysoce aktywnych składników opóźniających starzenie skóry, jak i o właściwościach naprawczych, regenerujących uszkodzone struktury. Wskazane są preparaty zmniejszające liczbę wolnych rodników, a więc witamina A, B3, C, E, flawonoidy z zielonej herbaty, soi, miłorzębu japońskiego, koenzym Q10. Jedną z najlepiej przebadanych i najbardziej cenionych substancji przeciwstarzeniowych jest czysty retinol. Przyśpiesza on wymianę starych komórek na nowe (turn-over naskórka), a więc ułatwia złuszczanie naskórka i przeciwdziała powstawaniu zmian przednowotworowych i nowotworów. Oddziałuje na głębsze warstwy skóry zwiększając jej elastyczność, przez pobudzenie syntezy kolagenu i elastyny oraz hamowanie powstawania metaloproteinaz – enzymów rozkładających kolagen. W rezultacie skóra staje się jędrniejsza i bardziej elastyczna, znikają drobne zmarszczki, a głębokie i mimiczne spłycają się. Obserwuje się również rozjaśnienie przebarwień i nowotworzenie naczyń krwionośnych. Kolejną polecaną substancją w walce ze starzeniem jest doskonale znana Witamina C i jej coraz skuteczniejsze, stabilniejsze formy. Jej dobroczynny, wielokierunkowy wpływ na skórę jest wręcz nieograniczony. To doskonały antyoksydant rozjaśniający przebarwienia, hamujący syntezę melaniny. Współdziała z witaminą E, która ma właściwości antyutleniające, wzmacnia barierę naskórkową, hamuje stany zapalne.
W pielęgnacji skóry dojrzałej niezastąpione będą również regularne zabiegi w gabinetach kosmetycznych – regenerujące, nawilżające, zmniejszające przebarwienia, korzystnie działa sonoforeza, jontoforeza, mezoterapia bezigłowa. Pamiętać trzeba o diecie bogatej w witaminy i mikroelementy, utrzymaniu prawidłowej masy ciała i wysiłku fizycznym.
Określenie cera naczyniowa dotyczy twarzy – policzki, nos, broda; szyi i dekoltu, a także małżowin usznych.
Charakteryzuje się obecnością rumienia i teleangiektazji. Zaliczana jest do tzw. cer problematycznych, wrażliwych na różne bodźce, dlatego dopasowanie odpowiednich preparatów do pielęgnacji stanowi duże wyzwanie dla kosmetologów, dermatologów czy twórców kosmetyków.
Układ naczyniowy skóry tworzą splot powierzchowny podbrodawkowy, leżący po brodawką skórną i splot naczyniowy głęboki na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej. Jednostką naczyniową są prekapilary, czyli naczynia przedwłosowate wywodzące się z tętniczek, kapilary, czyli naczynia włosowate, o ściankach dwustronnie przepuszczalnych i naczynia pozawłosowate – postkapilarne przekształcające się w żyłki. Naczynia krwionośne tętnicze posiadają komórki mięśniowe w ścianie i ulegają rozszerzeniu (wazodylatacja) lub kurczą się (wazokonstrykcja) pod wpływem różnych bodźców, np ciepła lub zimna. Skóra naczynkowa charakteryzuje się wzmożoną reaktywnością naczyń krwionośnych, co dawniej określano jako „nerwicę naczyniową”. Naczynia tętniczym czy schorzeniami wątroby. Są to teleangiektazje nabyte, czyli wtórne w odróżnieniu od teleangiektazji pierwotnych, samoistnych uwarunkowanych genetyczne np. w naczyniakowatości mnogiej krwotocznej – chorobie Rendu-Oslera.
U około 80% kobiet po 60 roku życia obserwuje się skórę naczyniową, najczęściej występuje w trądziku różowatym, jako wczesna postać naczyniowa z obecnością rumienia i teleangiektazji. Schorzenie jest przewlekłe, nawrotowe i stanowi znaczy defekt kosmetyczny szczególnie ze względu na lokalizację i dokuczliwe objawy – pieczenie, świąd. By uzyskać poprawę, trzeba prawidłowo pielęgnować skórę przy pojawieniu się pierwszych objawów. Istotne znaczenie ma wzmocnienie bariery skórno- naskórkowej, wzmocnienie i wyciszenie nadreaktywności naczyń krwionośnych, zmniejszenie stanu zapalnego oraz ochrona przed czynnikami nasilającymi zmiany. Skóra naczyniowa często ma cechy skóry wrażliwej.
Kosmetyki powinny być bezzapachowe, o łagodnym działaniu. Do mycia należy stosować płyn micelarny, niewskazane jest używanie wody z mydłem. Zalecane są wyciągi roślinne z oczaru wirginijskiego, miłorzębu dwuklapowego, kasztanowca, białej herbaty oraz substancje czynne: witamina PP, witamina C, witamina K, pochodne rutyny (trokserutyna), escyna zmniejszająca rumień i widoczność teleangiektazji, łagodzące stan zapalny. W pielęgnacji polecane są peelingi chemiczne – kwas laktobionowy, glukonolakton, które wygładzają naskórek, hamują metaloproteinazy rozkładające białka (kolagen, elastynę, proteoglikany). Przeciwwskazane są kosmetyki silnie działające zawierające alkohol, wysokie stężenia kwasów, peelingi mechaniczne, a także maski rozgrzewające, trudne do zmycia. Do codziennej pielęgnacji skóry naczyniowej konieczne jest nawilżanie i ochrona przed UV. Widoczność rumienia i teleangiektazji można zmniejszyć przy pomocy makijażu korekcyjnego, warto też skorzystać z zabiegów dla skóry naczyniowej w gabinecie kosmetycznym.
Trądzik zwykły jest jednym z najczęstszych schorzeń dermatologicznych. Dotyczy 60-80% chłopców i 30-50 % dziewcząt w okresie dojrzewania. Niekiedy pojawia się u osób młodych po 20 roku życia, a gdy zmiany utrzymują się do około 40 roku życia mówimy o trądziku późnym.
Mechanizm powstawania
W trądziku obserwuje się uwarunkowaną genetycznie skłonność do nadmiernego wytwarzania łoju, zwiększonego rogowacenia ujść aparatu mieszkowo-łojowego, zasiedlania przez Propionibacterium acnes i powstawania zmian zapalnych. Zmiany trądzikowe dotyczą twarzy, dekoltu, pleców.
W etiopatogenezie trądziku główną rolę odgrywają trzy elementy: hormony, łojotok i bakterie. Najaktywniejszy androgen – dihydrotestosteron stymuluje powiększenie gruczołów łojowych i nadprodukcję łoju o zmienionym składzie (spadek kwasu linolowego), a także powoduje wzmożoną, nieprawidłową keratynizację przewodów gruczołów łojowych i nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych. Zaczopowanie ujść mieszków utrudnia wydzielanie łoju i usuwanie zawartości gruczołu łojowego na powierzchnię skóry. W następstwie tego tworzą się mikrozaskórniki, w miarę nasilenia procesu również zaskórniki zamknięte, a w wyniku gromadzenia wydzieliny, ujście gruczołu łojowego rozszerza się, co obserwujemy jako zaskórniki otwarte. Zamknięcie/zwężenie ujścia aparatu mieszkowo-łojowego przez zrogowaciałe komórki, tworzące się w nadmiarze, stwarza dogodne warunki do rozwoju zmian zapalnych oraz bakterii Propionibacterium acnes, bytujących w środowisku beztlenowym. Mają one działanie chemotaktyczne. Przyciągane są leukocyty wielojądrzaste (komórki obronne), które je pochłaniają (fagocytoza). Uwalnianie są enzymy hydrolityczne niszczące ściany gruczołów łojowych, ich zawartość wydostaje się do tkanek otaczających, powstaje reakcja na ciało obce i odczyn zapalny. W trądziku obecne są wykwity niezapalne: zaskórniki zamknięte i otwarte oraz zmiany zapalne: grudki, krostki, nacieki zapalne i torbiele, więc obserwujemy trądzik zaskórnikowy, grudkowo-krostkowy, grudkowo-cystowy, ropowiczy, skupiony, bliznowaciejący i piorunujący.
Skuteczna terapia
Leczenie trądziku uzależnione jest od odmiany i nasilenia zmian, niekiedy wystarczy pielęgnacja skóry – domowa i gabinetowa. Jakość życia u chorych z trądzikiem, z powodu przewlekłego przebiegu schorzenia oraz częstych powikłań w postaci blizn i przebarwień pozapalnych jest obniżona. Nie akceptują siebie, ale i odczuwają brak akceptacji wśród rówieśników, w rodzinie, w różny sposób szukają poprawy stanu skóry. Potrzebna jest więc pomoc dermatologa, kosmetyczki/kosmetologa, niekiedy psychologa/psychiatry.
Chciałabym zwrócić uwagę na rolę kosmetyczki/kosmetologa w indywidualnym doborze preparatów i zabiegów w pielęgnacji skóry trądzikowej, tłustej z niedoskonałościami z uwzględnieniem aspektu estetycznego i psychicznego. Dlaczego warto stosować pielęgnację wspomagającą? Ponieważ obserwuje się poprawę stanu miejscowego, zmniejszenie możliwości powikłań, lepsze samopoczucie chorego. Od wielu lat z powodzeniem stosowane są peelingi w czynnych zmianach trądzikowych szczególnie przy zaskórnikach, ale także w przypadku skóry z przebarwieniami, widocznymi ujściami gruczołów łojowych, bliznami, potocznie z tzw. skórą z „niedoskonałościami”. W przypadku zmianach łagodnych systematyczna pielęgnacja przynosi poprawę stanu skóry, niekiedy trzeba ją łączyć z leczeniem miejscowym i doustnym. Peelingi powierzchowne wpływają na mikrośrodowisko jednostki włosowo-łojowowej, zmniejszają łojotok, liczbę zaskórników i zmian zapalnych. Najczęściej stosowane kwasy to salicylowy, pirogronowy, migdałowy, azelainowy.
Kwas pirogronowy
Kwas pirogronowy ogranicza wydzielanie łoju, działa bakteriostatycznie, to idealny peeling do podtrzymywania efektów leczniczych w trądziku zwykłym. Kwas salicylowy, podobnie jak pirogronowy rozpuszcza się w tłuszczach i penetruje do gruczołów łojowych, zmniejszając wydzielanie łoju. Kwas migdałowy głęboko wnika do naskórka i gruczołów łojowych, redukuje nadmierną produkcję łoju, udrażnia kanały wyprowadzające gruczołów łojowych, a tym samym zmniejsza liczbę zaskórników, poprawia koloryt, działa bakteriostatycznie. Nagromadzone w przewodach komórki łatwiej oddzielają się i są usuwane na zewnątrz, przewód gruczołu łojowego staje się drożny, ułatwiając wydzielanie łoju. W efekcie działania kwasów zmniejsza się liczba zaskórników i skłonność do ich powstawania, hamowany jest rozwój zapalnych wykwitów trądzikowych, skóra jest oczyszczona i matowa. Należy jednak pamiętać, że w trądziku zwykłym, mimo zwiększonej aktywności gruczołów łojowych występuje często przesuszenie i podrażnienie naskórka. Stosując np. olejek z drzewa herbacianego, pantenol można łagodzić podrażnienia i zapewnić skórze odpowiedni poziom nawilżenia.
