Zaprogramowany czas życia dla człowieka to około 110-120 lat. Każdy organizm podlega starzeniu, jednak różne czynniki modyfikują przebieg tego procesu i jego nasilenie. Duże znaczenie mają uwarunkowania genetyczne oraz wpływ środowiska zewnętrznego (np. promieniowanie słoneczne). W miarę upływu lat różne narządy, tkanki gorzej funkcjonują. Zmiany widoczne są także na skórze i często „zdradzają” nasz wiek. Wygląd skóry jest wynikiem starzenia fizjologicznego i egzogennego, głównie posłonecznego. Starzenie skóry to proces, który możemy obserwować i dostrzegać różne zmiany. Profilaktyka i prawidłowa, systematyczna pielęgnacja może jednak zmniejszyć jego objawy.
Teorie starzenia się fizjologicznego
Starzenie się skóry to proces złożony, wieloetapowy. Jego przebieg próbują wytłumaczyć liczne teorie.
Każda z komórek ma określony, zaprogramowany czas życia, uwarunkowany genetycznie. To „jakby wewnętrzny kalendarz”, określający liczbę podziałów komórkowych (teoria deterministyczna, genetyczna). Przy kolejnych podziałach skracają się telomery, czyli dystalne części chromosomów (teoria telomerowa).
Komórka to takie małe laboratorium, o ogromnych możliwościach i przydzielonych funkcjach, a więc powstają w niej różne związki chemiczne konieczne do funkcjonowania. W wyniku reakcji chemicznych w komórce gromadzą się również substancje „niepotrzebne”. Starzenie się komórek może być związane ze: stresem oksydacyjnym (teoria stresu oksydacyjnego), wzrostem wolnych rodników (teoria wolnorodnikowa) i uszkodzeniem różnych struktur np. DNA, błon komórkowych (teoria błonowa), białek (teoria zaburzeń białkowych), niedostateczną wydajnością i liczbą mitochondriów (teoria mitochondrialna).
Uszkodzone DNA może zostać naprawione, ale jeśli ten mechanizm zawodzi, to niestety nieprawidłowe komórki dzielą się dalej. Innym mechanizmem naprawczym jest zahamowanie procesów życiowych w uszkodzonych komórkach i zaplanowana śmierć komórki, czyli apoptoza. Jednak w czasie starzenia pojawiają się także mutacje w obrębie genów uczestniczących w naprawie DNA („strażnik genomu” p53). Zdolność do naprawy komórek maleje, kumulują się uszkodzenia, a na skórze pojawiają się różne zmiany.
Starzenie wewnątrzpochodne (endogenne)
Starzenie fizjologiczne, związane z wiekiem, a więc chronologiczne, uwarunkowane jest genetycznie. Wiek chronologiczny (liczba lat) nie zawsze odpowiada wiekowi fizjologicznemu (biologicznemu). Osoby mające mniej lat mogą wyglądać na starsze, osoby mające więcej lat mogą wyglądać na młodsze. U kobiet możemy wyróżnić starzenie hormonalne (związane ze spadkiem hormonów – estrogenu i progesteronu), pojawiające się w okresie menopauzalnym. Więcej o wpływie menopauzy na wygląd skóry piszemy w tym artykule. U mężczyzn starzenie hormonalne, andropauzalne przebiega wolniej.
Cechy skóry w starzeniu fizjologicznym
Skóra jest cienka, sucha, delikatna. Obserwuje się liczne drobne zmarszczki. Skóra jest blada, mało elastyczna, ze skłonnością do wybroczyn. Wydzielanie łoju zmniejsza się, włosy siwieją i ulegają przerzedzeniu, a paznokcie stają się kruche, łamliwe z podłużnymi pobruzdowaniami. Mogą pojawić się na skórze różne zmiany związane z wiekiem np. brodawki łojotokowe, naczyniaki rubinowe, włókniaki miękkie, ale także zmiany przednowotworowe i nowotwory skóry. Atrofia podskórnej tkanki tłuszczowej jest szczególnie widoczna na twarzy. Skóra traci naturalne „podparcie”. Zmienia się owal twarzy. Obserwuje się upośledzenie funkcji naskórka jako bariery (zmiany ilościowe i jakościowe lipidów, białek), skóra jest bardziej podatna na wystąpienie podrażnienia, zmniejsza się synteza witaminy D. Spada zdolność proliferacji komórek naskórka, a żywe warstwy naskórka ulegają ścieńczeniu. Naczynia włosowate są mniej liczne, a fibroblasty są słabiej aktywne. Zauważalny jest ubytek kolagenu I, a wzrost kolagenu III.
Zewnątrzpochodne, egzogenne starzenie się skóry
Starzenie zewnątrzpochodne związane jest z działaniem różnych czynników środowiska. Najczęstsza przyczyna to przewlekła ekspozycja na promieniowanie słoneczne powodujące powstawanie zmian określanych jako fotostarzenie, fotoaging. Podkreśla się także udział promieniowania jonizującego, rentgenowskiego, zanieczyszczenie środowiska i palenie tytoniu. Nieprawidłowa pielęgnacja skóry, czy jej brak, stres, niedostateczna ilość snu, różne schorzenia ogólnoustrojowe, przyjmowane leki, źle zbilansowana dieta, a więc nadliczbowe kalorie lub ich niedobór. Również braki w składnikach odżywczych wpływają na wygląd skóry. Starzenie się skóry związane z ekspozycją na słońce często określa się jako przedwczesne, przyśpieszone starzenie, posłoneczne przewlekłe uszkodzenie skóry. Za fotostarzenie jest odpowiedzialne promieniowanie UVA i UVB.
Starzenie się skóry po ekspozycji na słońce
Pod wpływem promieniowania słonecznego dochodzi do uszkodzenia skóry. Głównym efektem są zmiany w DNA komórki. Podkreśla się szkodliwe działanie słońca w zależności od jego natężenia, długości fali, częstości ekspozycji czy obecności oparzeń słonecznych. Im jaśniejsza karnacja, a więc fototyp I i II, tym większe uszkodzenie skóry. W skórze narażonej na działanie słońca wzrasta grubość warstwy rogowej, obecne są komórki atypowe z uszkodzonym DNA. Powstające wolne rodniki tlenowe powodują uszkodzenie błony komórkowej, uwalniane są mediatory zapalne. W warstwie brodawkowej skóry gromadzą się aglomeraty elastyny. Przewlekłe działanie UVB na skórę powoduje wytwarzanie metaloproteinaz, uszkadzających kolagen (degradacja kolagenu typu I).
Fotostarzenie – cechy kliniczne
Skóra jest sucha, szorstka z nadmiernym rogowaceniem. Jest mało elastyczna, obserwuje się głębokie bruzdy i zmarszczki, szczególnie charakterystycznie układające się na karku w postaci rombów – tzw. skóra romboidalna karku.. W skórze wyczuwalne są drobne grudki związane z nagromadzeniem uszkodzonych włókien elastynowych (elastoza). Występują również liczne przebarwienia i odbarwienia (skóra pstra) oraz plamy soczewicowate. Na twarzy w okolicy oczu i na kościach policzkowych obserwuje się przerost gruczołów łojowych, duże czarne zaskórniki, a skóra przypomina skórkę cytryny, stąd nazwa „skóra jak cytryna” (zespół Favre`a-Racouchota). Obecne są także teleangiektazje oraz skłonność do wybroczyn, nawet przy najmniejszym urazie. Na skórze mogą być widoczne zmiany przednowotworowe – rogowacenie posłoneczne, a także nowotwory: rak kolczystokomórkowy, podstawnokomórkowy czy czerniak. Nowe zmiany pojawiają się na skórze również po zaprzestaniu ekspozycji na słońce, w wyniku podziałów uszkodzonych wcześniej komórek.
Starzenie się skóry – jak zapobiegać?
A oto kilka wskazówek, by zmniejszać objawy starzenia się skóry i poprawić jej wygląd:
odpowiednio zbilansowana dieta (kalorie, składniki odżywcze bogate w witaminy, antyoksydanty, minerały),
Kseroza to nadmierna suchość skóry o znacznym nasileniu. Może być wrodzona lub nabyta. Najczęściej dotyczy twarzy, dłoni, podudzi, ale może również obejmować całe ciało. Suchość skóry związana jest ze znaczną utratą wody przez uszkodzoną warstwę rogową, niedobory lipidów, zmniejszone wydzielanie łoju. Stan ten pogłębia się wraz z wiekiem. Prawidłowa pielęgnacja skóry poprawia jej wygląd. Sprawia, że staje się ona gładsza, zmniejsza się/ustępuje uczucie świądu, ściągania, napięcia skóry.
U kogo występują objawy kserozy?
Kseroza może być fizjologiczna, związana z wiekiem. U około 50 % osób po 60-tym roku występuje suchość skóry, a po 75 roku życia stan ten dotyczy około 75% osób. Kseroza skóry może towarzyszyć różnym chorobom ogólnoustrojowym, jak: cukrzyca, niewydolność nerek, niedoczynność tarczycy, w przebiegu leczenia miejscowego lub ogólnego. Także choroby skóry takie jak: atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, wyprysk (eczema) mogą przebiegać ze znaczną suchością. Kseroroza nasila się również w związku z niekorzystnymi czynnikami środowiska zewnętrznego. Znaczenie ma ekspozycja na słońce, korzystanie z solariów, klimatyzacji, narażenie na wiatr, niską temperaturę, różne czynniki chemiczne. Gorące kąpiele, nieprawidłowa pielęgnacja skóry, mało zróżnicowana dieta, nagłe spadki wagi ciała, zaburzenia hormonalne mogą zwiększać objawy suchości. Czas jesienno-zimowy powoduje nasilenie zmian, gdy jest niska wilgotność powietrza (ogrzewanie), a i chętniej korzystamy z gorącej kąpieli/prysznica.
Kseroza – przyczyny
Choroby skóry, schorzenia ogólnoustrojowe, niekorzystne warunki otoczenia powodują uszkodzenie bariery hydrolipidowej, Skutkuje to większą utratą wody (wzrost TEWL) i prowadzi to do obniżenia funkcji ochronnej naskórka. Ubytek wody w warstwie rogowej powoduje zmniejszenie elastyczności, plastyczności skóry. Łatwiej powstają pęknięcia i szczeliny. Dochodzi do nieprawidłowego złuszczania korneocytów, skóra łuszczy się, jest szorstka w dotyku.
Warstwa rogowa powinna mieć 12-15% wody, a w skórze suchej jest jej poniżej 10%. Dlatego odpowiednie nawodnienie oraz prawidłowy skład lipidów w przestrzeniach międzykomórkowych warstwy rogowej poprawiają funkcję ochronną naskórka, Skład i ilość lipidów w warstwie rogowej jest różny w zależności od płci, pory roku, wieku czy okolicy skóry.
Kseroza – objawy
Kseroza skóry może mieć różne nasilenie – od zmian dyskretnych, do bardzo nasilonych z różnymi objawami towarzyszącymi. Może dotyczyć dłoni, twarzy, podudzi, czy całego ciała. Skóra jest sucha, cienka, delikatna, matowa, z obecnością drobnych łusek, łuszcząca się, nieelastyczna, łatwo ulega pęknięciom. Może być również zaczerwieniona, szorstka, miejscami pogrubiała, twarda. Na łokciach i kolanach może przyjmować szarawobiały odcień, przypominający zabrudzenie. Niekiedy taki obraz skóry w przebiegu chorób tarczycy określamy jako objaw „brudnych łokci i kolan”. W zależności od nasilenia zmian może być odczuwany świąd, mrowienie, pieczenie, uczucie sciągania, dyskomfort. Przesuszenie skóry może początkowo przemijać, jednak stopniowo utrwala się, szczególnie, gdy nie ma możliwości wyeliminowania czynników predysponujących. Prawidłowa pielęgnacja skóry poprawia właściwości ochronne naskórka i zmniejsza objawy suchości.
Pielęgnacja skóry z kserozą
Poprawa kondycji skóry to przede wszystkim odbudowa i wzmocnienie uszkodzonej bariery naskórkowej, uzupełnienie lipidów, zmniejszenie utraty przeznaskórkowej wody, a tym samym wzrost elastyczności. Systematyczna pielęgnacja skóry, dobrana indywidualnie, niekiedy może wystarczyć do przywrócenia funkcji ochronnej naskórka. Dlatego warto stosować się do kilku wskazówek:
mycie – wskazane są preparaty niezawierające mydła, silnie działających detergentów – delikatne, nie uszkadzające bariery skórnej, o ph około 5,5. Dodatkowo zalecane jest unikanie twardej wody,
prawidłowe nakładanie kremu zaraz po kąpieli – preparat powinien być „uplastyczniony”, ogrzany w dłoniach i naniesiony na skórę przez delikatne przesunięcie dłoni,
regularna pielęgnacja skóry,
krem 1-3x dziennie głównie po myciu lub w razie potrzeby,
preparaty na skórę w zależności od potrzeb, objawów suchości, w porze letniej mogą być o lżejszej konsystencji,
kosmetyki okluzyjne – wzmacniające barierę naskórkową i zmniejszające TEWL zawierające np. estry cholesterolu, olej kokosowy, masło shea, olej makadamia, fitoceramidy,
preparaty zawierające humektanty – wiążące wodę w naskórku z mocznikiem, kwasem hialuronowym, gliceryną,
kosmetyki z emolientami – wygładzające, zmiękczające, uelastyczniające skórę,
wskazana ochrona przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi – UV, niska temperatura.
Czego unikać?
długich, gorących kąpieli,
peelingów gruboziarnistych,
nadmiernego złuszczania skóry,
pocierania skóry np. szorstki ręcznik, waciki kosmetyczne,
niekorzystnych warunków atmosferycznych – wskazane zabezpieczenie skóry.
Retinoidy stosuje się miejscowo lub ogólnie w różnych chorobach skóry, głównie w trądziku zwykłym, łuszczycy oraz zaburzeniach rogowacenia. Retinoidy zmniejszają także ryzyko powstawania zmian przednowotworowych i nowotworów w skórze uszkodzonej przez promieniowanie UV. Działają więc prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry.
Mechanizm działania retinoidów
Retinoidy działają na receptory obecne w komórkach naskórka, mieszkach włosowych i gruczołach łojowych. Wyróżniamy dwa rodzaje receptorów retinoidowych: receptory dla kwasu retinowego (retinoic acid receptor, RAR) i receptory retinoidowe (retinoid X receptors, RXR). Receprory retinoidowe znajdują się wewnątrz jądra komórkowego.
Retinoidy wpływają na proliferację i różnicowanie komórek, wywierają tzw. „efekt jądrowy”. Rozluźniają połączenia i zmniejszają przyleganie korneocytów, ułatwiając ich złuszczanie. Hamują także transport melaniny do komórek naskórka. Retinoidy zmniejszają liczbę atypowych komórek naskórka, staje się on cieńszy, gładszy. W skórze właściwej ograniczają tworzenie się metaloproteinaz odpowiedzialnych za degradację kolagenu, pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu typu I i III (kolagen struktury skóry), kolagenu VII (włókna zakotwiczające) i fibryliny (do budowy, odnowy elastyny). Retinoidy nasilają powstawanie drobnych naczyń krwionośnych skóry (angiogeneza) i zmniejszają proliferację komórek zapalnych, ograniczając stan zapalny. Podawane doustnie łączą się z białkiem wiążącym retinoidy (RBP) w osoczu krwi, a następnie transportowane są do komórki, gdzie tworzą kompleks z białkiem wewnątrzkomórkowym (CRBP, CRABP). Po dotarciu do jądra komórkowego działają na receptory jądrowe RAR i RXR.
Retinoidy miejscowo i doustnie
Retinoidy stosuje się miejscowo głównie w leczeniu trądziku zwykłego i w łuszczycy. W ciężkich postaciach trądziku pospolitego, trądziku różowatego, w łuszczycy zwykłej, łuszczycy krostkowej i niektórych zaburzeniach rogowacenia mogą być podawane doustnie.
Dostępne są także bez recepty jako składnik preparatów kosmetycznych pielęgnacyjnych i przeciwtrądzikowych.
W trądziku
Retinoidy miejscowo stosuje się w leczeniu trądziku zwykłego, głównie o łagodnym i umiarkowanym nasileniu, ale także w przypadku ciężkich odmian, jak: trądzik ropowiczy, skupiony, bliznowcowy. Mogą być zalecane jako jedyne leczenie (monoterapia) lub w połączeniu z innymi lekami miejscowymi, czy doustnymi. Wykazują działanie przeciwzaskórnikowe, zmniejszają stan zapalny. W trądziku młodzieńczym głównie stosuje się retinoidy: adapalen, tretynoina, izotretinoina. Dostępne są w postaci roztworu, żelu, kremu. Ze wskazań lekarskich, preparat zlecony w zależności od wieku, rozległości zmian i ich nasilenia. Mogą być stosowane jako preparaty łączone z nadtlenkiem benzoilu lub z antybiotykami np. erytromycyną, klindamycyną.
Retinoidy stosowane miejscowo mogą powodować podrażnienie skóry i objawy uboczne jak zaróżowienie/zaczerwienienie skóry, złuszczanie, suchość, uczucie ściągania skóry, a także świąd skóry. Odczucie suchej skóry (kseroza) wynika ze zmniejszenia syntezy ceramidów, zaburzenia bariery ochronnej naskórka i wzrostu przesnaskórkowej uraty wody ( TEWL). Prawidłowa pielęgnacja skóry ogranicza/zmniejsza te objawy. W trakcie leczenia może pojawić się nadwrażliwość na światło słoneczne, dlatego konieczna jest ochrona przed UV, a aplikacja leku z retinoidami powinna odbywać się wieczorem.
W ciężkich postaciach trądziku stosowana jest izotretynoina doustnie. Działania niepożądane to teratogenność (w trakcie przyjmowania i określony czas po zakończeniu), zaburzenia gospodarki lipidowej, uszkodzenie wątroby, suchość skóry i błon śluzowych, zapalenie czerwieni warg, spojówek, przerzedzenie włosów, niekiedy zaburzenia neurologiczne. Lek i dawkowanie ustala lekarz prowadzący. Retinoidy doustnie przeciwskazane są u kobiet w ciąży, także w wieku rozrodczym, chyba, że spełnione są warunki zapobiegania ciąży.
W łuszczycy
Retinoidy znalazły zastosowanie w miejscowym leczeniu łuszczycy, w zmianach ograniczonych. Stosuje się tazaroten, a objawy uboczne są podobne jak przy leczeniu retinoidami trądziku młodzieńczego. W ciężkich postaciach łuszczycy retinoidy (acytretyna) podawane są doustnie, a objawy uboczne i przeciwwskazania podobne jak w ogólnym stosowaniu retinoidów.
W profilaktyce i leczeniu zmian związanych ze starzeniem skóry
Retinoidy działają prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry. Regulują rogowacenie na skórze (normalizacja keratynizacji, odnowa komórek warstwy podstawnej, spadek liczby komórek atypowych, złuszczanie), mogą zmniejszać ryzyko zmian przednowotworowych i niektórych nowotworów. Niwelują szorstkość skóry, rozjaśniają przebarwienia (złuszczanie, zmniejszenie transportu melaniny do komórek naskórka). Poprawiają elastyczność skóry (wzrost syntezy kolagenu, spadek powstawania metaloproteinaz, wzrost produkcji inhibitorów proteinaz, stymulacja powstawania fibryliny I). Poprawiają koloryt skóry, jest ona bardziej „różowa” (powstawanie nowych naczyń krwionośnych – angiogeneza).
Retinoidy zalicza się do najbardziej skutecznych substancji przeciwstarzeniowych/odmładzających. Opóźniają starzenie, regulują procesy odnowy komórek naskórka, rozjaśniają przebarwienia, stymulują powstawanie kolagenu. Mogą być stosowane w zabiegach w gabinetach kosmetycznych/dermatologicznych, sprawdzają się także w pielęgnacji domowej.
Zalecenia dla osób przyjmujących retinoidy (miejscowo, doustnie)
U osób stosujących retinoidy ze wskazań lekarskich niewskazane są zabiegi złuszczające, drażniące. By zmniejszyć objawy suchości, ściągania, pieczenia skóry w trakcie leczenia retinoidami należy prawidłowo o nią dbać. Zaleca się nawilżanie, wzmocnienie bariery naskórkowej, łagodzenie podrażnień. Konieczna jest także ochrona przed promieniowaniem słonecznym. Osoby leczone retinoidami nie powinny stosować kosmetyków z retinoidami.
Skóra mężczyzn różni się nieco od skóry kobiet, a związane jest to z działaniem męskich hormonów płciowych zwanych androgenami. Jest grubsza, bardziej odporna na urazy i mniej wrażliwa na różne bodźce zewnętrzne. Wydaje się, że starzeje się trochę później, ale zmarszczki są bardziej zarysowane. Wymaga nieco innej pielęgnacji niż skóra kobiet z powodu swoich odrębności, a także oczekiwań mężczyzn.
Cechy męskiej skóry
Skóra mężczyzn jest nieco grubsza, bardziej odporna na urazy od skóry kobiet i ma zdecydowanie więcej gruczołów łojowych. Dlatego też jest lepiej nawilżona i natłuszczona. Jednak u części mężczyzn także może pojawiać się uczucie suchości, ściągania, pieczenia, szczególnie po umyciu twarzy, goleniu. Warstwa rogowa jest grubsza, a naskórek bardziej odporny na działanie różnych czynników zewnętrznych. Skóra mężczyzn jest nieco ciemniejsza od skóry kobiet, gdyż ma więcej melanocytów. Ma także niższe pH. Skóra u mężczyzn jest lepiej napięta, ma grubszą skórę właściwą, a włókna kolagenowe są grubsze. Jednak jest mniej elastyczna od skóry kobiet, bo ma nieco mniej włókien elastynowych. Zmarszczki u mężczyzn pojawiają się później, ale są głębsze, bardziej zarysowane.
Mężczyźni mają mniej receptorów czuciowych, a więc są mniej wrażliwi na temperaturę, ból, dotyk. Gruczoły łojowe są bardziej aktywne, dlatego skóra łatwiej ulega przetłuszczaniu się. Częściej u mężczyzn obserwujemy trądzik młodzieńczy o ciężkim przebiegu, łojotokowe zapalenie skóry czy skłonność do łupieżu i przerzedzenia włosów na głowie. Łój obecny na skórze ogranicza nieco działanie UV, stanowi też lepszą barierę przed wysuszeniem i innymi niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Mężczyźni mają mniej adipocytów i słabiej rozwiniętą tkankę tłuszczową. Aktywność gruczołów potowych jest większa niż u kobiet, a zapach potu jest bardziej intensywny. U mężczyzn jest zdecydowanie więcej włosów na skórze, a na twarzy widoczne są w postaci zarostu. Wynika to z działania męskich hormonów płciowych, a najbardziej aktywny z nich to dihydrotestosteron powstający z testosteronu. Niestety androgeny sprzyjają łysieniu androgenowemu.
Problemy skóry mężczyzn
Skóra u mężczyzn łatwiej ulega przetłuszczaniu się z powodu większej aktywności gruczołów łojowych. Często jest skłonna do podrażnień, zaczerwienienia, zmian zapalnych pojawiających się po usuwaniu zarostu. Wielu mężczyzn zgłasza suchość i uczucie pieczenia skóry twarzy po goleniu. Skóra ulega też stopniowemu starzeniu fizjologicznemu związanemu z wiekiem, a zmarszczki pojawiają się później, są jednak głębsze. Przy znacznej ekspozycji na promieniowanie słoneczne i narażeniu na niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego obserwujemy objawy starzenia egzogennego skóry z licznymi przebarwieniami i rogowaceniem. Dużym problemem jest sucha skóra powiek i cienie pod oczami. Osobnej pielęgnacji wymaga broda/wąsy oraz skóra owłosiona głowy. Tu głównym problemem jest nadmierne wydzielanie łoju oraz skłonność do łysienia androgenowego. Więcej na ten temat piszemy w tym artykule. Ze względu na znaczną aktywność gruczołów potowych w okolicach pach i na stopach wskazane są antyperspiranty. Skóra dłoni u mężczyzn może wykazywać objawy suchości.
Skóra mężczyzn – pielęgnacja
Mężczyźni oczekują pielęgnacji skutecznej, dostosowanej do problemów ich skóry, ale jednocześnie nieskomplikowanej i minimalistycznej. Dlatego kosmetyki przeznaczone dla Panów powinny działać wielokierunkowo.
Podstawą jest dokładne oczyszczanie skóry z nadmiaru sebum i zanieczyszczeń. Preparaty myjące powinny być łagodne jednocześnie dla skóry i włosów, chronić naturalne nawilżenie, nie zaburzać ochronnej bariery hydrolipidowej. W codziennej pielęgnacji sprawdzi się również krem o właściwościach nawilżająco-kojących ze składnikami aktywnymi takimi jak: awenantramidy i ich pochodne, kwas hialuronowy, d-pantenol, alantoina. Pozwoli on utrzymać skórze odpowiednie nawodnienie, zmniejszy szorstkość naskórka i ukoi ewentualne podrażnienia powstałe podczas golenia.
Kiedy na skórze mężczyzn widoczne są już zmarszczki warto do pielęgnacji włączyć preparaty bogate w peptydy. To substancje aktywne stymulujące w skórze produkcję włókien podporowych (kolagen elastyna), które przy regularnym stosowaniu poprawią jej gęstość, jędrność i elastyczność. Na problemy z obrzękami i ciemniami wokół oczu sprawdzą się natomiast preparaty zawierające w składzie kofeinę, która pobudza mikrokrażenie i działa drenująco. Wskazana jest również całoroczna ochrona skóry przed wpływem promieniowania UV.
Prosaki to małe białawożółtawe grudki wielkości ziarna prosa pojawiające się na twarzy, głównie na powiekach. Często wzbudzają duży niepokój, szczególnie gdy są liczne, czy też nie udaje się ich wycisnąć jak zaskórniki. Stanowią także defekt kosmetyczny.
Jak powstają prosaki?
Prosak to cysta naskórkowa, mała torbiel powstająca w aparacie włosowo-łojowym. W wyniku zatrzymania/zalegania mas rogowo – łojowych pojawiają się na skórze zmiany widoczne w postaci małych grudek. Grudka przypomina ziarno prosa, stąd łacińska nazwa milium, a liczne prosaki to milia. Zmiany mogą być pierwotne i wtórne. Pierwsze, widoczne są już u noworodków, jednak w miarę dojrzewania gruczołów łojowych, mają tendencję do samoistnego ustępowania. Prosaki obecne są także u osób dorosłych, głównie młodych. Bardzo liczne zmiany u młodych dziewcząt nazywamy prosakami wysiewnymi. Wtórne prosaki pojawiają się na skórze w wyniku powierzchownego urazu np. dermabrazji, chemicznego złuszczania, po oparzeniu. Mogą również tworzyć się w bliznach.
Wygląd i miejsce występowania
Prosak to drobna grudka koloru białawego, białożółtego, nieco perłowo opalizująca, o średnicy 1-3 mm. Zmiany mogą być pojedyncze lub liczne. Najczęstsza lokalizacja prosaków to: czoło, powieki i okolica łuków brwiowych, policzki, nos, skronie.
Z czym można je pomylić?
Prosaki można pomylić z zaskórnikami. ale zazwyczaj na skórze występują wówczas także inne wykwity zapalne np. grudki w trądziku zwykłym. Prosaki nie mają widocznego połączenia ze skórą, rzadko ulegają zakażeniu. Nie dają się ich usunąć mechanicznie wyciskaniem jak zaskórniki. Zmiany na powiekach mogą przypominać kępki żółte. W razie wątpliwości warto prosić o diagnozę lekarza.
Jak usunąć prosaki?
Prosaki można usunąć mechanicznie posługując się jałową igłą, czy niewielkim skalpelem, o wąskiej części dystalnej. Szczególnie należy uważać na zmiany zlokalizowane na powiekach. Zabieg powinien być wykonany przez wykwalifikowany personel.
Ważna profilaktyka
Istotnym elementem profilaktyki przeciw powstawaniu prosaków jest odpowiednia pielęgnacja skóry. Ważne jest regularne złuszczanie obumarłych komórek naskórka i dbałość o prawidłowe nawilżenie skóry. Pozwala to uniknąć nagromadzenia i zalegania mas rogowych. Znaczenie ma również stosowanie fotoprotekcji niezależnie od pory roku.
Brodawki łojotokowe to zmiany na skórze, pojawiające się zazwyczaj u osób starszych. Czasami są bardzo ciemne, krwawią i wtedy mogą powodować niepokój. By wykluczyć zmiany podejrzane, konieczna będzie wizyta u lekarza. Pojedyncze czy też liczne zmiany na skórze, szczególnie na twarzy, tułowiu stanowią defekt kosmetyczny.
Co to jest brodawka łojotokowa i jak wygląda?
Brodawka łojotokowa to łagodny rozrost naskórka, często obserwowany u osób starszych. Początkowo brodawki są bardzo małe, 2-3 mm, wyraźnie odgraniczone, o kolorze beżowo-żółtawym, jasnobrązowym. Wczesne, powierzchowne zmiany na skórze nazywamy też rogowaceniem łojotokowym. Brodawki stopniowo powiększają się do 2-3 cm, nawet do 6 cm średnicy, ciemnieją do koloru brązowego, nawet prawie czarnego, a ich powierzchnia powoli staje się brodawkowata, bardziej wyniosła i jakby nieco świecąca. Brodawki łojotokowe robią wrażenie jakby były „natłuszczone”, posmarowane czymś tłustym, np. łojem, stąd określenie „łojotokowa”. W brodawkach dłużej utrzymujących się, ciemniejszych przy oglądaniu lupą, czy dermatoskopem można zauważyć drobne rogowe cysty, jakby „wciśnięte” w brodawkę. Jest to charakterystyczny objaw brodawki łojotokowej.
Dlaczego powstają na skórze i kto choruje?
Obecność brodawek na skórze uwarunkowana jest genetycznie. Brodawki powstają stopniowo przez kolejne lata, a inne powiększają się. Zmiany te mogą być pojedyncze lub mnogie (do nawet kilkuset u osób starszych). Brodawki nie są zakaźne, mimo, iż zmiany są liczne i wciąż powstają nowe. Nie są wywołane przez drobnoustroje: wirusy, bakterie, czy grzyby. Nie należy ich utożsamiać z brodawkami wirusowymi, zwanymi potocznie „kurzajkami”. Najczęściej brodawki łojotokowe występują u osób starszych, ale pojedyncze pojawiają się już po 30 roku życia.
Gdzie najczęściej występują na skórze?
Brodawki łojotokowe mogą występować przez wiele lat jako pojedyncze wykwity, częściej jednak są liczne. Obserwuje się je zazwyczaj na tułowiu, twarzy, skórze owłosionej głowy, ale także na ramionach, przedramionach udach czy podudziach. U kobiet typowa lokalizacja dotyczy okolicy podpiersiowej, czyli miejsca często drażnionego bielizną.
Czy brodawki łojotokowe są niebezpieczne?
Brodawki łojotokowe nie ulegają przekształceniu w zmiany nowotworowe. Niepokój zazwyczaj wzbudzają zmiany bardzo ciemne, zaczerwienione, bolesne, krwawiące np. po urazie, czy podrażnieniu np. otarciu ubraniem. Niektóre brodawki łojotokowe mogą „wykruszać się”, czyli oddzielać częściowo od skóry, szczególnie po kąpieli. Należy także zwrócić uwagę, czy nowe zmiany nie pojawiają się bardzo szybko. Wówczas należy skonsultować się z lekarzem. Niekiedy brodawki łojotokowe, nawet pojedyncze mogą powodować znaczny świąd skóry.
Jak można usunąć brodawki łojotokowe?
Zmiany na skórze pojedyncze, czy liczne, a szczególnie ciemne, brązowe, nietypowe, powiększające się muszą być zawsze obejrzane przez lekarza rodzinnego, specjalistę dermatologa, chirurga czy onkologa. Dopiero po ustaleniu rozpoznania można podjąć dalsze postępowanie. Zmiany nie są nowotworowe, a więc nie muszą być koniecznie leczone. Jednak często brodawki łojotokowe bywają drażnione ubraniem, nadrywają się, mogą krwawić i boleć. Stanowią też duży dyskomfort, szczególnie, gdy są w eksponowanych okolicach ciała, jak twarz, dekolt, ręce. Brodawki łojotokowe usuwa się ze względów medycznych np. drażnienie, ale także ze względów estetycznych.
W leczeniu brodawek łojotokowych stosowane są różne metody: usuwanie łyżeczką chirurgiczną, kriochirurgia z użyciem niskiej temperatury, prowadzącej do zniszczenia wykwitu, zalecany jest też laser CO2, dermabrazja czy elektrokoagulacja. Po usunięciu brodawek łojotokowych obserwuje się blizny, niekiedy przebarwione lub odbarwione. Jednak u większości osób blizny są kosmetyczne, niewidoczne, w kolorze skóry. Małe zmiany, bardziej powierzchowne niekiedy udaje się „spłaszczyć” stosując preparaty z mocznikiem, kwasem salicylowym. Usuwanie zmian, nie zapobiega tworzeniu się nowych brodawek łojotokowych.
Pielęgnacja skóry
Brodawki łojotokowe występują zazwyczaj u osób starszych, mogą powodować świąd skóry, niekiedy ulegają podrażnieniu. Do pielęgnacji skóry polecane są preparaty nawilżające z mocznikiem, kwasem mlekowym, łagodzące podrażnienia z d-pantenolem, alantoiną, zmniejszające odczucie świądu. Do mycia skóry warto wybrać preparaty z emolientami o właściwościach zmiękczających i nawilżających. Wskazane jest również regularne wykonywanie peelingu.
