Retinoidy stosuje się miejscowo lub ogólnie w różnych chorobach skóry, głównie w trądziku zwykłym, łuszczycy oraz zaburzeniach rogowacenia. Retinoidy zmniejszają także ryzyko powstawania zmian przednowotworowych i nowotworów w skórze uszkodzonej przez promieniowanie UV. Działają więc prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry.
Mechanizm działania retinoidów
Retinoidy działają na receptory obecne w komórkach naskórka, mieszkach włosowych i gruczołach łojowych. Wyróżniamy dwa rodzaje receptorów retinoidowych: receptory dla kwasu retinowego (retinoic acid receptor, RAR) i receptory retinoidowe (retinoid X receptors, RXR). Receprory retinoidowe znajdują się wewnątrz jądra komórkowego.
Retinoidy wpływają na proliferację i różnicowanie komórek, wywierają tzw. „efekt jądrowy”. Rozluźniają połączenia i zmniejszają przyleganie korneocytów, ułatwiając ich złuszczanie. Hamują także transport melaniny do komórek naskórka. Retinoidy zmniejszają liczbę atypowych komórek naskórka, staje się on cieńszy, gładszy. W skórze właściwej ograniczają tworzenie się metaloproteinaz odpowiedzialnych za degradację kolagenu, pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu typu I i III (kolagen struktury skóry), kolagenu VII (włókna zakotwiczające) i fibryliny (do budowy, odnowy elastyny). Retinoidy nasilają powstawanie drobnych naczyń krwionośnych skóry (angiogeneza) i zmniejszają proliferację komórek zapalnych, ograniczając stan zapalny. Podawane doustnie łączą się z białkiem wiążącym retinoidy (RBP) w osoczu krwi, a następnie transportowane są do komórki, gdzie tworzą kompleks z białkiem wewnątrzkomórkowym (CRBP, CRABP). Po dotarciu do jądra komórkowego działają na receptory jądrowe RAR i RXR.
Retinoidy miejscowo i doustnie
Retinoidy stosuje się miejscowo głównie w leczeniu trądziku zwykłego i w łuszczycy. W ciężkich postaciach trądziku pospolitego, trądziku różowatego, w łuszczycy zwykłej, łuszczycy krostkowej i niektórych zaburzeniach rogowacenia mogą być podawane doustnie.
Dostępne są także bez recepty jako składnik preparatów kosmetycznych pielęgnacyjnych i przeciwtrądzikowych.
W trądziku
Retinoidy miejscowo stosuje się w leczeniu trądziku zwykłego, głównie o łagodnym i umiarkowanym nasileniu, ale także w przypadku ciężkich odmian, jak: trądzik ropowiczy, skupiony, bliznowcowy. Mogą być zalecane jako jedyne leczenie (monoterapia) lub w połączeniu z innymi lekami miejscowymi, czy doustnymi. Wykazują działanie przeciwzaskórnikowe, zmniejszają stan zapalny. W trądziku młodzieńczym głównie stosuje się retinoidy: adapalen, tretynoina, izotretinoina. Dostępne są w postaci roztworu, żelu, kremu. Ze wskazań lekarskich, preparat zlecony w zależności od wieku, rozległości zmian i ich nasilenia. Mogą być stosowane jako preparaty łączone z nadtlenkiem benzoilu lub z antybiotykami np. erytromycyną, klindamycyną.
Retinoidy stosowane miejscowo mogą powodować podrażnienie skóry i objawy uboczne jak zaróżowienie/zaczerwienienie skóry, złuszczanie, suchość, uczucie ściągania skóry, a także świąd skóry. Odczucie suchej skóry (kseroza) wynika ze zmniejszenia syntezy ceramidów, zaburzenia bariery ochronnej naskórka i wzrostu przesnaskórkowej uraty wody ( TEWL). Prawidłowa pielęgnacja skóry ogranicza/zmniejsza te objawy. W trakcie leczenia może pojawić się nadwrażliwość na światło słoneczne, dlatego konieczna jest ochrona przed UV, a aplikacja leku z retinoidami powinna odbywać się wieczorem.
W ciężkich postaciach trądziku stosowana jest izotretynoina doustnie. Działania niepożądane to teratogenność (w trakcie przyjmowania i określony czas po zakończeniu), zaburzenia gospodarki lipidowej, uszkodzenie wątroby, suchość skóry i błon śluzowych, zapalenie czerwieni warg, spojówek, przerzedzenie włosów, niekiedy zaburzenia neurologiczne. Lek i dawkowanie ustala lekarz prowadzący. Retinoidy doustnie przeciwskazane są u kobiet w ciąży, także w wieku rozrodczym, chyba, że spełnione są warunki zapobiegania ciąży.
W łuszczycy
Retinoidy znalazły zastosowanie w miejscowym leczeniu łuszczycy, w zmianach ograniczonych. Stosuje się tazaroten, a objawy uboczne są podobne jak przy leczeniu retinoidami trądziku młodzieńczego. W ciężkich postaciach łuszczycy retinoidy (acytretyna) podawane są doustnie, a objawy uboczne i przeciwwskazania podobne jak w ogólnym stosowaniu retinoidów.
W profilaktyce i leczeniu zmian związanych ze starzeniem skóry
Retinoidy działają prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry. Regulują rogowacenie na skórze (normalizacja keratynizacji, odnowa komórek warstwy podstawnej, spadek liczby komórek atypowych, złuszczanie), mogą zmniejszać ryzyko zmian przednowotworowych i niektórych nowotworów. Niwelują szorstkość skóry, rozjaśniają przebarwienia (złuszczanie, zmniejszenie transportu melaniny do komórek naskórka). Poprawiają elastyczność skóry (wzrost syntezy kolagenu, spadek powstawania metaloproteinaz, wzrost produkcji inhibitorów proteinaz, stymulacja powstawania fibryliny I). Poprawiają koloryt skóry, jest ona bardziej „różowa” (powstawanie nowych naczyń krwionośnych – angiogeneza).
Retinoidy zalicza się do najbardziej skutecznych substancji przeciwstarzeniowych/odmładzających. Opóźniają starzenie, regulują procesy odnowy komórek naskórka, rozjaśniają przebarwienia, stymulują powstawanie kolagenu. Mogą być stosowane w zabiegach w gabinetach kosmetycznych/dermatologicznych, sprawdzają się także w pielęgnacji domowej.
Zalecenia dla osób przyjmujących retinoidy (miejscowo, doustnie)
U osób stosujących retinoidy ze wskazań lekarskich niewskazane są zabiegi złuszczające, drażniące. By zmniejszyć objawy suchości, ściągania, pieczenia skóry w trakcie leczenia retinoidami należy prawidłowo o nią dbać. Zaleca się nawilżanie, wzmocnienie bariery naskórkowej, łagodzenie podrażnień. Konieczna jest także ochrona przed promieniowaniem słonecznym. Osoby leczone retinoidami nie powinny stosować kosmetyków z retinoidami.
Skóra mężczyzn różni się nieco od skóry kobiet, a związane jest to z działaniem męskich hormonów płciowych zwanych androgenami. Jest grubsza, bardziej odporna na urazy i mniej wrażliwa na różne bodźce zewnętrzne. Wydaje się, że starzeje się trochę później, ale zmarszczki są bardziej zarysowane. Wymaga nieco innej pielęgnacji niż skóra kobiet z powodu swoich odrębności, a także oczekiwań mężczyzn.
Cechy męskiej skóry
Skóra mężczyzn jest nieco grubsza, bardziej odporna na urazy od skóry kobiet i ma zdecydowanie więcej gruczołów łojowych. Dlatego też jest lepiej nawilżona i natłuszczona. Jednak u części mężczyzn także może pojawiać się uczucie suchości, ściągania, pieczenia, szczególnie po umyciu twarzy, goleniu. Warstwa rogowa jest grubsza, a naskórek bardziej odporny na działanie różnych czynników zewnętrznych. Skóra mężczyzn jest nieco ciemniejsza od skóry kobiet, gdyż ma więcej melanocytów. Ma także niższe pH. Skóra u mężczyzn jest lepiej napięta, ma grubszą skórę właściwą, a włókna kolagenowe są grubsze. Jednak jest mniej elastyczna od skóry kobiet, bo ma nieco mniej włókien elastynowych. Zmarszczki u mężczyzn pojawiają się później, ale są głębsze, bardziej zarysowane.
Mężczyźni mają mniej receptorów czuciowych, a więc są mniej wrażliwi na temperaturę, ból, dotyk. Gruczoły łojowe są bardziej aktywne, dlatego skóra łatwiej ulega przetłuszczaniu się. Częściej u mężczyzn obserwujemy trądzik młodzieńczy o ciężkim przebiegu, łojotokowe zapalenie skóry czy skłonność do łupieżu i przerzedzenia włosów na głowie. Łój obecny na skórze ogranicza nieco działanie UV, stanowi też lepszą barierę przed wysuszeniem i innymi niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Mężczyźni mają mniej adipocytów i słabiej rozwiniętą tkankę tłuszczową. Aktywność gruczołów potowych jest większa niż u kobiet, a zapach potu jest bardziej intensywny. U mężczyzn jest zdecydowanie więcej włosów na skórze, a na twarzy widoczne są w postaci zarostu. Wynika to z działania męskich hormonów płciowych, a najbardziej aktywny z nich to dihydrotestosteron powstający z testosteronu. Niestety androgeny sprzyjają łysieniu androgenowemu.
Problemy skóry mężczyzn
Skóra u mężczyzn łatwiej ulega przetłuszczaniu się z powodu większej aktywności gruczołów łojowych. Często jest skłonna do podrażnień, zaczerwienienia, zmian zapalnych pojawiających się po usuwaniu zarostu. Wielu mężczyzn zgłasza suchość i uczucie pieczenia skóry twarzy po goleniu. Skóra ulega też stopniowemu starzeniu fizjologicznemu związanemu z wiekiem, a zmarszczki pojawiają się później, są jednak głębsze. Przy znacznej ekspozycji na promieniowanie słoneczne i narażeniu na niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego obserwujemy objawy starzenia egzogennego skóry z licznymi przebarwieniami i rogowaceniem. Dużym problemem jest sucha skóra powiek i cienie pod oczami. Osobnej pielęgnacji wymaga broda/wąsy oraz skóra owłosiona głowy. Tu głównym problemem jest nadmierne wydzielanie łoju oraz skłonność do łysienia androgenowego. Więcej na ten temat piszemy w tym artykule. Ze względu na znaczną aktywność gruczołów potowych w okolicach pach i na stopach wskazane są antyperspiranty. Skóra dłoni u mężczyzn może wykazywać objawy suchości.
Skóra mężczyzn – pielęgnacja
Mężczyźni oczekują pielęgnacji skutecznej, dostosowanej do problemów ich skóry, ale jednocześnie nieskomplikowanej i minimalistycznej. Dlatego kosmetyki przeznaczone dla Panów powinny działać wielokierunkowo.
Podstawą jest dokładne oczyszczanie skóry z nadmiaru sebum i zanieczyszczeń. Preparaty myjące powinny być łagodne jednocześnie dla skóry i włosów, chronić naturalne nawilżenie, nie zaburzać ochronnej bariery hydrolipidowej. W codziennej pielęgnacji sprawdzi się również krem o właściwościach nawilżająco-kojących ze składnikami aktywnymi takimi jak: awenantramidy i ich pochodne, kwas hialuronowy, d-pantenol, alantoina. Pozwoli on utrzymać skórze odpowiednie nawodnienie, zmniejszy szorstkość naskórka i ukoi ewentualne podrażnienia powstałe podczas golenia.
Kiedy na skórze mężczyzn widoczne są już zmarszczki warto do pielęgnacji włączyć preparaty bogate w peptydy. To substancje aktywne stymulujące w skórze produkcję włókien podporowych (kolagen elastyna), które przy regularnym stosowaniu poprawią jej gęstość, jędrność i elastyczność. Na problemy z obrzękami i ciemniami wokół oczu sprawdzą się natomiast preparaty zawierające w składzie kofeinę, która pobudza mikrokrażenie i działa drenująco. Wskazana jest również całoroczna ochrona skóry przed wpływem promieniowania UV.
Prosaki to małe białawożółtawe grudki wielkości ziarna prosa pojawiające się na twarzy, głównie na powiekach. Często wzbudzają duży niepokój, szczególnie gdy są liczne, czy też nie udaje się ich wycisnąć jak zaskórniki. Stanowią także defekt kosmetyczny.
Jak powstają prosaki?
Prosak to cysta naskórkowa, mała torbiel powstająca w aparacie włosowo-łojowym. W wyniku zatrzymania/zalegania mas rogowo – łojowych pojawiają się na skórze zmiany widoczne w postaci małych grudek. Grudka przypomina ziarno prosa, stąd łacińska nazwa milium, a liczne prosaki to milia. Zmiany mogą być pierwotne i wtórne. Pierwsze, widoczne są już u noworodków, jednak w miarę dojrzewania gruczołów łojowych, mają tendencję do samoistnego ustępowania. Prosaki obecne są także u osób dorosłych, głównie młodych. Bardzo liczne zmiany u młodych dziewcząt nazywamy prosakami wysiewnymi. Wtórne prosaki pojawiają się na skórze w wyniku powierzchownego urazu np. dermabrazji, chemicznego złuszczania, po oparzeniu. Mogą również tworzyć się w bliznach.
Wygląd i miejsce występowania
Prosak to drobna grudka koloru białawego, białożółtego, nieco perłowo opalizująca, o średnicy 1-3 mm. Zmiany mogą być pojedyncze lub liczne. Najczęstsza lokalizacja prosaków to: czoło, powieki i okolica łuków brwiowych, policzki, nos, skronie.
Z czym można je pomylić?
Prosaki można pomylić z zaskórnikami. ale zazwyczaj na skórze występują wówczas także inne wykwity zapalne np. grudki w trądziku zwykłym. Prosaki nie mają widocznego połączenia ze skórą, rzadko ulegają zakażeniu. Nie dają się ich usunąć mechanicznie wyciskaniem jak zaskórniki. Zmiany na powiekach mogą przypominać kępki żółte. W razie wątpliwości warto prosić o diagnozę lekarza.
Jak usunąć prosaki?
Prosaki można usunąć mechanicznie posługując się jałową igłą, czy niewielkim skalpelem, o wąskiej części dystalnej. Szczególnie należy uważać na zmiany zlokalizowane na powiekach. Zabieg powinien być wykonany przez wykwalifikowany personel.
Ważna profilaktyka
Istotnym elementem profilaktyki przeciw powstawaniu prosaków jest odpowiednia pielęgnacja skóry. Ważne jest regularne złuszczanie obumarłych komórek naskórka i dbałość o prawidłowe nawilżenie skóry. Pozwala to uniknąć nagromadzenia i zalegania mas rogowych. Znaczenie ma również stosowanie fotoprotekcji niezależnie od pory roku.
Brodawki łojotokowe to zmiany na skórze, pojawiające się zazwyczaj u osób starszych. Czasami są bardzo ciemne, krwawią i wtedy mogą powodować niepokój. By wykluczyć zmiany podejrzane, konieczna będzie wizyta u lekarza. Pojedyncze czy też liczne zmiany na skórze, szczególnie na twarzy, tułowiu stanowią defekt kosmetyczny.
Co to jest brodawka łojotokowa i jak wygląda?
Brodawka łojotokowa to łagodny rozrost naskórka, często obserwowany u osób starszych. Początkowo brodawki są bardzo małe, 2-3 mm, wyraźnie odgraniczone, o kolorze beżowo-żółtawym, jasnobrązowym. Wczesne, powierzchowne zmiany na skórze nazywamy też rogowaceniem łojotokowym. Brodawki stopniowo powiększają się do 2-3 cm, nawet do 6 cm średnicy, ciemnieją do koloru brązowego, nawet prawie czarnego, a ich powierzchnia powoli staje się brodawkowata, bardziej wyniosła i jakby nieco świecąca. Brodawki łojotokowe robią wrażenie jakby były „natłuszczone”, posmarowane czymś tłustym, np. łojem, stąd określenie „łojotokowa”. W brodawkach dłużej utrzymujących się, ciemniejszych przy oglądaniu lupą, czy dermatoskopem można zauważyć drobne rogowe cysty, jakby „wciśnięte” w brodawkę. Jest to charakterystyczny objaw brodawki łojotokowej.
Dlaczego powstają na skórze i kto choruje?
Obecność brodawek na skórze uwarunkowana jest genetycznie. Brodawki powstają stopniowo przez kolejne lata, a inne powiększają się. Zmiany te mogą być pojedyncze lub mnogie (do nawet kilkuset u osób starszych). Brodawki nie są zakaźne, mimo, iż zmiany są liczne i wciąż powstają nowe. Nie są wywołane przez drobnoustroje: wirusy, bakterie, czy grzyby. Nie należy ich utożsamiać z brodawkami wirusowymi, zwanymi potocznie „kurzajkami”. Najczęściej brodawki łojotokowe występują u osób starszych, ale pojedyncze pojawiają się już po 30 roku życia.
Gdzie najczęściej występują na skórze?
Brodawki łojotokowe mogą występować przez wiele lat jako pojedyncze wykwity, częściej jednak są liczne. Obserwuje się je zazwyczaj na tułowiu, twarzy, skórze owłosionej głowy, ale także na ramionach, przedramionach udach czy podudziach. U kobiet typowa lokalizacja dotyczy okolicy podpiersiowej, czyli miejsca często drażnionego bielizną.
Czy brodawki łojotokowe są niebezpieczne?
Brodawki łojotokowe nie ulegają przekształceniu w zmiany nowotworowe. Niepokój zazwyczaj wzbudzają zmiany bardzo ciemne, zaczerwienione, bolesne, krwawiące np. po urazie, czy podrażnieniu np. otarciu ubraniem. Niektóre brodawki łojotokowe mogą „wykruszać się”, czyli oddzielać częściowo od skóry, szczególnie po kąpieli. Należy także zwrócić uwagę, czy nowe zmiany nie pojawiają się bardzo szybko. Wówczas należy skonsultować się z lekarzem. Niekiedy brodawki łojotokowe, nawet pojedyncze mogą powodować znaczny świąd skóry.
Jak można usunąć brodawki łojotokowe?
Zmiany na skórze pojedyncze, czy liczne, a szczególnie ciemne, brązowe, nietypowe, powiększające się muszą być zawsze obejrzane przez lekarza rodzinnego, specjalistę dermatologa, chirurga czy onkologa. Dopiero po ustaleniu rozpoznania można podjąć dalsze postępowanie. Zmiany nie są nowotworowe, a więc nie muszą być koniecznie leczone. Jednak często brodawki łojotokowe bywają drażnione ubraniem, nadrywają się, mogą krwawić i boleć. Stanowią też duży dyskomfort, szczególnie, gdy są w eksponowanych okolicach ciała, jak twarz, dekolt, ręce. Brodawki łojotokowe usuwa się ze względów medycznych np. drażnienie, ale także ze względów estetycznych.
W leczeniu brodawek łojotokowych stosowane są różne metody: usuwanie łyżeczką chirurgiczną, kriochirurgia z użyciem niskiej temperatury, prowadzącej do zniszczenia wykwitu, zalecany jest też laser CO2, dermabrazja czy elektrokoagulacja. Po usunięciu brodawek łojotokowych obserwuje się blizny, niekiedy przebarwione lub odbarwione. Jednak u większości osób blizny są kosmetyczne, niewidoczne, w kolorze skóry. Małe zmiany, bardziej powierzchowne niekiedy udaje się „spłaszczyć” stosując preparaty z mocznikiem, kwasem salicylowym. Usuwanie zmian, nie zapobiega tworzeniu się nowych brodawek łojotokowych.
Pielęgnacja skóry
Brodawki łojotokowe występują zazwyczaj u osób starszych, mogą powodować świąd skóry, niekiedy ulegają podrażnieniu. Do pielęgnacji skóry polecane są preparaty nawilżające z mocznikiem, kwasem mlekowym, łagodzące podrażnienia z d-pantenolem, alantoiną, zmniejszające odczucie świądu. Do mycia skóry warto wybrać preparaty z emolientami o właściwościach zmiękczających i nawilżających. Wskazane jest również regularne wykonywanie peelingu.
Każda skóra inaczej reaguje na działanie promieniowania słonecznego. Na jednej po ekspozycji pojawi się rumień/oparzenie słoneczne, inna się opali. Im jaśniejsza karnacja, więcej piegów, tym mniejsza naturalna ochrona przed UV i większe ryzyko powstania rumienia. Im ciemniejsza skóra, tym mniejsze/lub żadne prawdopodobieństwo pojawienia się oparzenia, a opalenizna będzie widoczna, już przy niewielkim nasłonecznieniu.
Fototyp skóry
Aby przewidzieć możliwą reakcję skóry na promieniowanie słoneczne warto znać jej fototyp. Wyróżniamy 6 fototypów skóry:
fototyp 1 – bardzo jasna skóra z licznymi piegami, słaba naturalna ochrona, zawsze pojawia się rumień/oparzenie słoneczne, skóra nie opala się,
fototyp 2 – jasna skóra, z trudem opala się, duża skłonność do oparzenia słonecznego, opalenizna bardzo jasna,
fototyp 5 – skóra ciemnobrązowa, dość silna naturalna ochrona, łatwo opala się, a opalenizna jest o kolorze brązowym, oparzenia występują rzadko,
fototyp 6 – bardzo ciemna skóra mająca naturalną ochronę przed UV, opalenizna ciemna, bez skłonności do oparzeń słonecznych.
Ochrona skóry przed słońcem
W celu ograniczenia negatywnego oddziaływania słońca na skórę (rumień, starzenie, zaburzenia pigmentacyjne, nowotwory) należy stosować kosmetyki promieniochronne. Określenie, że ochrona skóry jest konieczna jedynie wtedy, kiedy mamy zamiar „opalać się” jest błędne. Ważne, aby preparaty promieniochronne działały szerokopasmowo, chroniły przed UVA, UVB, IR. Niekiedy krem zmniejsza jedynie działanie promieniowania UVB. Sprzyja to wydłużeniu ekspozycji na słońce i większemu narażeniu na UVA (zmarszczki). W formułach kosmetyków promieniochronnych często występuje połączenie kilku filtrów chemicznych i fizycznych, co wpływa na wzrost skuteczności działania. Skuteczność ochrony zależy także od od ilości użytego preparatu i częstotliwości aplikacji. Wskazana jest zasada „nie żałować kosmetyku”. Krem z filtrem powinien być także zużyty w jednym sezonie.
Im jaśniejsza karnacja, tym mniejsza naturalna ochrona i większa skłonność do powstania rumienia. Dlatego konieczne jest stosowanie preparatów ochronnych z filtrem o wysokim wskaźniku SPF. U osób z jasną karnacją uzyskanie opalenizny jest bardzo trudne. Im ciemniejsza karnacja, tym lepsza naturalna ochrona przed promieniowaniem UV. Rumień nie pojawia się lub występuje bardzo rzadko. Opalenizna widoczna jest „szybko”, a zastosowany filtr może być niższy.
Symbol SPF na opakowaniu kosmetyku informuje jedynie o wysokości ochrony przed promieniowaniem UVB. Najwyższy filtr SPF 50 chroni skórę w ok. 98%. Pełna ochrona skóry przed promieniowaniem słonecznym nie istnieje!
Ciemniejsze zabarwienie skóry można także uzyskać stosując samoopalacz. Pamiętajmy jednak, że taka „opalenizna” nie chroni skóry przed wpływem promieniowania słonecznego, gdyż nie wiąże się z wytwarzaniem melaniny w naskórku.
Jak korzystać ze słońca?
Aby ograniczyć narażenie skóry na negatywny wpływ promieniowania słonecznego stosuj się do tych wskazówek:
sprawdzaj pogodę, index UV,
określ swój fototyp, im jaśniejsza karnacja, tym większe ryzyko oparzenia skóry, im ciemniejsza, tym mniejsze ryzyko oparzenia,
dobierz odpowiedni filtr, zadbaj by wykazywał szerokie spektrum ochrony przed promieniowaniem UVA i UVB,
nakładaj preparat z filtrem około 30 minut przed planowaną ekspozycją na słońce i ponawiaj aplikację w ciągu dnia co około 2 godziny, również po kąpieli, spoceniu się, czy wytarciu skóry np. ręcznikiem
stosuj filtr SPF 30, a najlepiej SPF 50, wybieraj mineralny/chemiczny filtr,
przygotuj się do ekspozycji na słońce, pamiętaj o warunkach geograficznych – góry, woda, piasek,
pierwsza ekspozycja na słońce powinna być kilkunastominutowa, a potem czas można wydłużyć w zależności od fototypu skóry,
nie eksponuj skóry na promieniowanie słoneczne między 10-15 godziną, a w południe chroń się w cieniu,
chroń skórę również ubraniem,
najlepsze nakrycie głowy to kapelusz z szerokim rondem, tak by powstający cień zasłaniał twarz, szyję,
noś okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV,
podczas pływania załóż koszulkę z filtrem UV,
jeśli lubisz przebywać na świeżym powietrzu wybieraj godziny poranne lub popołudniowe,
unikaj kontaktu z roślinami fototoksycznymi,
nie eksponuj się na słońce, gdy zażywasz leki,
uzupełniaj płyny około 2-3 litrów (woda, soki warzywno-owocowe).
Pielęgnacja skóry w okresie lata
W czasie lata, kiedy skóra jest szczególnie narażona na wpływ promieniowania słonecznego, warto zadbać o jej odpowiednią pielęgnację. Ważna jest:
regularna fotoprotekcja, filtr SPF powyżej 30,
dbałość o nawilżenie skóry, preparaty wiążące wodę w naskórku z kwasem hialuronowym, ektoiną, trehalozą i utrudniające jej odparowanie,
odbudowa ochronnej bariery hydrolipidowej, kosmetyki z fitoceramidami, emolientami, estrami cholesterolu,
przeciwdziałanie objawom fotostarzenia, kremy z karnozyną, peptydami, witaminą C,
ograniczenie stresu oksydacyjnego, preparaty z witaminami: A, B3, C, E, flawonoidami z zielonej herbaty, soi, miłorzębu japońskiego,
Po ekspozycji na słońce, szczególnie u osób o jasnej karnacji może wystąpić na skórze odczyn rumieniowy. Im skóra jest jaśniejsza, tym większe prawdopodobieństwo takiej reakcji. Jeśli ekspozycja była „zbyt intensywna”, a skóra nieodpowiednio chroniona przed promieniowaniem UV, może powstać również oparzenie słoneczne, czyli rumień skóry z pęcherzami, znaczną bolesnością i pieczeniem. Mogą także pojawić się objawy ogólne np. złe samopoczucie. Oparzenie po ekspozycji na promieniowanie słoneczne to „szok dla skóry”.
W zależności od mechanizmu powstawania, opaleniznę pojawiającą się na skórze po ekspozycji na promieniowane UV można podzielić na:
opaleniznę szybką – na skutek uwolnienia już obecnej w skórze melaniny, uzyskujemy dzięki UVA,
opaleniznę długotrwałą – dzięki wytworzeniu nowej melaniny, pod wpływem promieniowania UVB.
Synteza witaminy D3
W syntezie witaminy D3 bierze udział promieniowanie UVB. W naszej szerokości geograficznej witamina D3 jest syntetyzowana od końca kwietnia do początku września. Wystarczy, by w tym czasie eksponować się na słońce 15 minut w godzinach 10-15 odsłaniając około 18 % powierzchni skóry, najlepiej przedramiona i uda.
Unikajmy „syntetyzowania witaminy D3 „ eksponując tylko twarz i grzbiety rąk, gdyż to zbyt mała powierzchnia skóry, a ponadto i tak w ciągu naszego życia te okolice ciała są najbardziej narażone na działanie promieniowania UV.
W pozostałych miesiącach, a także w przypadku licznych znamion barwnikowych, zmian nowotworowych, czerniaka, chorób ogólnoustrojowych, osób starszych, lepiej witaminę przyjmować np. doustnie oraz wzbogacić dietę o produkty z dużą jej zawartością np. ryby morskie. Gdybyśmy bardzo dokładnie przestrzegali zaleceń i stosowali na całą skórę preparaty z wysokim filtrem UVB, witamina D3 nie byłaby syntetyzowana. Ponieważ jednak nie zawsze przestrzegamy zaleceń odnośnie aplikacji kremu z filtrem – niedokładne smarowanie, niewiele kremu, brak ponownego nałożenia kremu po określonym czasie, po kąpieli, to synteza witaminy D3 odbywa się.
Osoby nie korzystające ze słońca, nie syntetyzują witaminy D3 w skórze. Także zdolność syntezy witaminy D3 w skórze u osób starszych zmniejsza się, a jednocześnie ekspozycja na słońce jest rzadsza. Ponieważ promieniowanie UVB nie przechodzi przez szyby okienne, tak więc nie uzyskujemy syntezy witaminy D3 jadąc samochodem z zamkniętymi szybami.
Odczyny fototoksyczne
Promieniowanie UVA i preparaty światłouczulające powodują powstanie odczynów fototoksycznych (przypominających oparzenie słoneczne) oraz odczynów fotoalergicznych. Preparaty światłouczulające zwiększające wrażliwość skóry na działanie słońca to: leki przyjmowane doustnie (przeciwzapalne, hormony, przeciwgrzybicze, antybiotyki), leki stosowane miejscowo (przeciwbólowe), niektóre kosmetyki i preparaty zawierające zioła np. dziurawiec. Kontakt z roślinami zawierającymi substancje światłouczulające w słoneczne dni może spowodować powstanie rumienia, pęcherzy, czyli zmian przypominających oparzenie słoneczne. Jeśli kontakt z roślinami światłouczulającymi był niewielki, a intensywność słońca nieznaczna, to mogą pojawić się przebarwienia na skórze, które niestety długo się utrzymują. Te same leki mogą mieć działanie fototoksyczne i/lub fotoalergiczne (informacja jest w ulotkach). Przed ekspozycją na słońce należy zmyć wszelkie kosmetyki ze składnikami światłouczulającymi z ciała, by uniknąć odczynów fototoksycznych – przebarwień, a niekiedy rumienia, pęcherzy.
Starzenie się skóry
Wielokrotne ekspozycje na słońce bez odpowiedniego przygotowania i pielęgnacji powodują szybsze starzenie się skóry (fotostarzenie). Zjawisko to dotyka najbardziej osoby o jasnej karnacji, czyli słabej naturalnej ochronie przed promieniowaniem. Charakterystyczne cechy fotostarzenia to: spadek sprężystości, pogrubienie naskórka, głębokie zmarszczki i bruzdy, szorstkość, przebarwienia i odbarwienia. Wygląd skóry jest więc wynikiem fotostarzenia i starzenia fizjologicznego, związanego z wiekiem.
Przebarwienia i zaburzenia pigmentacji
Skóra eksponowana na słońce przez wiele lat ma nierówny koloryt, powstają liczne przebarwienia. Najczęstsza ich lokalizacja to twarz, dekolt, grzbiety rąk i plecy. Przebarwienia mogą mieć średnicę od kilku do kilkunastu mm. Ciemnieją pod wpływem kolejnych ekspozycji na słońce.
Nowotwory skóry, w tym czerniak
Promieniowanie UV jest odpowiedzialne za powstawanie zmian przednowotworowych, nowotworów skóry, w tym czerniaka. Osoby z licznymi znamionami barwnikowymi nie powinny opalać się! Im bardziej nasilone objawy fotostarzenia się skóry, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się zmian przednowotworowych i nowotworów skóry. Ekspozycja na słońce, a szczególnie oparzenia słoneczne zwiększają ryzyko czerniaka.
Jeśli zauważysz podejrzaną zmianę zgłoś się do lekarza!
