Promieniowanie słoneczne docierające do ziemi nie jest jednorodne. Jest to promieniowanie podczerwone (IR) dające odczucie ciepła, promieniowanie widzialne (VIS) i promieniowanie ultrafioletowe (UV). To właśnie to ostatnie, stanowiące niewielką część widma słonecznego, dla naszej skóry jest szczególnie niebezpieczne. Promieniowanie emitowane przez Słońce poprawia nastrój, wpływa na syntezę witaminy D3, ale także prowadzi do oparzeń słonecznych, nowotworów, przebarwień i przedwczesnego starzenia się skóry. Umiejętne korzystanie z ekspozycji słonecznych, pozwoli zmniejszyć/uniknąć niekorzystnego działania słońca. A oto fakty i mity o promieniowaniu słonecznym.
Jak działa promieniowanie słoneczne na skórę?
Słońce emituje różne rodzaje promieniowania:
promieniowanie podczerwone daje uczucie ciepła, przy nagrzaniu głowy i karku prowadzi do udaru słonecznego,
promieniowanie widzialne pozwala widzieć w kolorach,
promieniowanie ultrafioletowe to UVA, UVB, UVC,
promieniowanie UVA dociera do skóry właściwej, przechodzi przez chmury i szyby okienne, działa cały rok, przyśpiesza starzenie skóry, daje wczesną opaleniznę, jego natężenie jest takie samo przez cały czas,
promieniowanie UVA nie wywołuje rumienia i wydaje się, że nie działa, a jednak po latach pojawiają się zmarszczki, zmiany przednowotworowe i nowotwory, szczególnie sprzyja pojawieniu się czerniaka. Więcej o czynnikach ryzyka wystąpienia czerniaka piszemy w tym artykule,
promieniowanie UVA jest emitowane w solariach i umożliwia uzyskanie szybkiej opalenizny, ale jest ona nietrwała o żółtawo-brązowym odcieniu, związana z uwolnieniem melaniny obecnej w skórze, by wytworzyć trwałą opaleniznę konieczne jest promieniowanie UVB,
promieniowanie UVB jest filtrowane przez chmury, szyby okienne, najintensywniej działa w godzinach 10-15, szczególnie latem,
promieniowanie UVB „ostrzega nas, że słońce działa” i jest odpowiedzialne za powstanie rumienia lub oparzenia słonecznego, szczególnie u osób o bardzo jasnej karnacji,
promieniowanie UVB powoduje syntezę melaniny i daje oczekiwaną opaleniznę, utrzymującą się kilka miesięcy, stanowiącą ochronę przed słońcem
promieniowanie UVB działa na poziomie naskórka, prowadzi do powstania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry,
promieniowanie UVC jest wychwytywane przez warstwę ozonową i nie dociera do skóry.
Promieniowanie słoneczne – co wpływa na intensywność?
Dawka promieniowania ultrafioletowego zależy od pory roku i dnia. Najintensywniejsze promieniowanie jest w południe, a mniejsze wczesnym rankiem i po południu. Dlatego należy unikać ekspozycji na UV od ok. 10 – 11 godziny do ok. 15-16 godziny. Największe nasilenie UV dotyczy miesięcy letnich. Im dalej od równika, tym mniejsza intensywność promieniowania. Im bliżej tym większa. Intensywność promieniowania wzrasta wraz z wysokością nad poziom morza, a więc w górach będzie wyższa. Promieniowanie słoneczne jest także bardziej intensywne, gdy odbija się od piasku, wody, śniegu. Chmury – ich grubość, gęstość, kształt również wpływają na intensywność promieniowania. Pamiętajmy iż, promieniowanie UVA przechodzi przez chmury i dociera do skóry także w pochmurny dzień..
Czym jest Index UV?
Index UV to międzynarodowa jednostka miary określająca poziom/intensywność promieniowania UV w danym miejscu, dniu. Index promieniowania UV podawany jest w różnych aplikacjach pogodowych. Im wyższy wskaźnik, tym krócej powinniśmy przebywać na słońcu:
wskaźnik 1 i 2 oznacza, iż można bezpiecznie przebywać na słońcu, wskazane są okulary słoneczne,
wskaźnik 3, 4 i 5 to średnie zagrożenie. Podczas dłuższego przebywania na słońcu, wskazane są okulary przeciwsłoneczne, nakrycie głowy, szukanie cienia w godzinach południowych,
wskaźnik 6 i 7 to wysokie i bardzo wysokie ryzyko,
wskaźnik 8, 9 i 10 to bardzo wysokie zagrożenie. Dlatego dodatkowo w godzinach południowych należy chronić się w cieniu, również w pomieszczeniach,
wskaźnik 11 to ekstremalne ryzyko oparzenia słonecznego/uszkodzenia skóry, należy unikać ekspozycji na słońce.
Index 3-7 wskazuje, iż w godzinach południowych trzeba szukać cienia, chronić skórę ubraniem, stosować krem z filtrem, mieć nakrycie głowy i okulary przeciwsłoneczne. Wskaźnik UV 8 i powyżej to poza powyższymi zaleceniami, dodatkowo należy szukać cienia w godzinach południowych, też w pomieszczeniach.
Opalanie się a ekspozycja na słońce
Ekspozycja na słońce występuje zawsze, gdy skóra nie jest chroniona i jest „wystawiona” na jego działanie np. w trakcie prac w ogrodzie, uprawiania aktywności na powietrzu, w czasie spaceru, czy w związku z wykonywanym zawodem tzw. ekspozycja zawodowa. Jej następstwem są wczesne i odległe odczyny skórne:
W okresie menopauzy znacznie spada poziom hormonów kobiecych – estrogenów i progesteronu, ustaje miesiączkowanie, a różne zmiany dotyczą całego organizmu. Pogarsza się również stan skóry. Jest to tzw. starzenie wewnątrzpochodne, zwane hormonalnym, czy też fizjologicznym. Największym problemem jest suchość skóry, jej zmniejszona sprężystość i elastyczność oraz wiotkość. Zmarszczki są bardziej widoczne, zmienia się owal twarzy, a skóra staje się bardziej obwisła. Obecne są przebarwienia, a zaburzona bariera naskórkowa sprzyja podrażnieniom. Dlatego skóra w okresie menopauzy wymaga specjalnej pielęgnacji…
Zmiany w naskórku
Keratynocyty mają mniejszą zdolność do proliferacji (odnowy). Obserwuje się ścieńczenie wszystkich warstw naskórka, głównie warstwy kolczystej i ziarnistej. Spada liczba melanocytów, ale mają one tendencję do gromadzenia się, co na skórze objawia się przebarwieniami. Wydzielanie łoju jest mniejsze, dlatego naskórek słabiej zatrzymuje wodę i zwiększa się TEWL. Skóra staje się mniej odporna na działanie różnych czynników zewnętrznych, łatwiej ulega podrażnieniom. Zmniejsza się także zdolność do naprawy, a gojenie uszkodzeń skóry jest wolniejsze.
Granica skórno-naskórkowa zostaje wygładzona, sople naskórkowe skracają się, a rozszerzają brodawki skóry, komórki warstwy podstawnej słabiej przylegają do skóry właściwej.
Zmiany w skórze właściwej
Zmniejsza się metabolizm komórkowy. Spada aktywność fibroblastów i synteza kolagenu, dochodzi do zwiększonej degeneracji włókien kolagenowych. Stają się one sztywne, mniej elastyczne, rzadziej rozmieszczone i o bardziej nieuporządkowanym układzie. W ciągu kilku lat menopauzy, skóra traci około 30% kolagenu. Elastyna jest wolniej syntetyzowana, ulega zmianom, a ułożenie włókien staje się nieco luźniejsze. Mikrokrążenie jest osłabione, mniej jest naczyń krwionośnych, a więc gorsze odżywienie skóry i zaopatrzenie w składniki odżywcze. Wydzielanie łoju i potu zmniejsza się. Wzrasta przepuszczalność skóry. Zmniejsza się także ilość proteoglikanów. Dochodzi do spadku ilości kwasu hialuronowego, a skóra zdecydowanie słabiej „zatrzymuje” wodę.
Zmiany w tkance podskórnej
Obserwuje się mniejszą aktywność adipocytów. Stopniowy zanik tkanki podskórnej prowadzi do zmiany owalu twarzy.
Objawy kliniczne skóry w okresie menopauzy
Skóra jest cienka, atroficzna, a zmarszczki bardziej widoczne. Zmniejszenie ilości tkanki podskórnej zmienia owal twarzy. Skóra staje się obwisła, mało elastyczna. Dochodzi do utraty funkcji skóry jako bariery, wzrasta przeznaskórkowa utrata wody (TEWL). Suchość skóry jest głównym problemem w okresie menopauzy. Skóra jest zdecydowanie słabiej nawilżona i ma słabszą możliwość „zatrzymywania wody”. Wydzielanie łoju jest mniejsze, ale może dochodzić do przerostu gruczołów łojowych, widocznych głównie na skórze czoła w postaci żółtawych grudek. Skóra jest bardziej wrażliwa na różne czynniki zewnętrzne, wykazuje skłonność do podrażnień, zaczerwienienia. Jest bledsza i gorzej odżywiona. Ma mniejszą zdolność do gojenia i regeneracji. Dużym problemem są przebarwienia, często na twarzy, grzbietach rąk, dekolcie.
Potrzeby skóry w okresie menopauzy
Główne problemy skóry w okresie menopauzy to suchość, brak blasku, przebarwienia, spadek elastyczności i sprężystości, wiotkość, zmarszczki, zmiana owalu twarzy, zaburzona bariera naskórkowa. Wzrasta wrażliwość skóry i jej skłonność do podrażnień. Polecane składniki czynne to: kwas hialuronowy, witamina C, E, hydroksykwasy, retinoidy, bakuchiol, niacynamid, madekasozyd (z wąkrotki azjatyckiej).
Skóra w okresie menopauzy wymaga codziennej prawidłowej pielęgnacji. Istotne znaczenie ma ochrona przed niekorzystnym działaniem czynników zewnętrznych, w tym fotoprotekcja. Ważne jest stosowanie kosmetyków z filtrami o szerokim spektrum działania promieniochronnego. Należy także wzmacniać barierę naskórkową (np. ceramidy, cholesterol), poprawić nawilżenie skóry poprzez wiązanie cząsteczek wody w naskórku (humektanty np. kwas hialuronowy, mocznik, kwas mlekowy), zmniejszyć przeznaskórkową utratę wody (emolienty np. oleje roślinne), stosować substancje odżywcze pobudzające naskórek i skórę właściwą do odnowy, w tym stymulujące syntezę kolagenu (np. peptydy, retinoidy, fitoestrogeny). W codziennej pielęgnacji nie może zabraknąć preparatów redukujących przebarwienia z niacynamidem, witaminą C, kwasem kojowym, traneksamowym, a także łagodzących podrażnienia. Oferta jest różnorodna np. krem, serum, ampułki, maski (do przygotowania w domu lub gotowe).
Warto także korzystać z zabiegów w gabinecie kosmetycznym – nawilżających, stymulujących regenerację i odnowę, zmniejszających przebarwienia, łagodzących podrażnienia, czy z zabiegów z zakresu medycyny estetycznej.
Wzrost wydzielania łoju – łojotok, nieprawidłowy skład łoju, prowadzi do zmian pH, mikrobiomu skóry i może sprzyjać pojawieniu się zmian zapalnych. Obserwujemy wpływ łoju na powstanie takich dolegliwości, problemów, jak: skóra tłusta, łojotokowa, trądzik młodzieńczy, trądzik różowaty, łupież tłusty, łojotokowe zapalenie skóry twarzy, głowy z przerzedzeniem włosów (łysienie łojotokowe).
Łojotokowe zapalenie skóry
Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) to przewlekłe, nawracające schorzenie występujące u około 2-5% populacji. Może pojawić się w każdym wieku, choć częściej występuje u dzieci, młodzieży i młodszych dorosłych osób, głównie u mężczyzn. Dotyczy przede wszystkim okolic obfitujących w gruczoły łojowe. Zmiany zajmują skórę owłosioną głowy i twarz. Najczęstsza lokalizacja na twarzy to brwi i skóra między brwiami, powieki, fałdy nosowo-policzkowe, broda, okolica wąsów, a także za uszami i w przewodach słuchowych zewnętrznych. Również na tułowiu mogą pojawiać się zmiany, zazwyczaj w okolicy mostka.
W etiopatogenezie ŁZS podkreśla się zmiany w składzie mikrobiomu, jednak zasadniczą rolę przypisuje się lipofilnym drożdżakom Malassezia (Pityrosporum ovale) . Znaczenie odgrywa także nieprawidłowa dieta, zanieczyszczenie środowiska, emocje, stres. Do pogorszenia stanu skóry może przyczynić się również nieprawidłowa jej pielęgnacja. Źle dobrane kosmetyki mogą nasilać rumień, złuszczanie i świąd skóry.
Zaostrzenie zmian obserwuje się jesienią, zimą, a poprawę w okresie letnim. Chorzy często skarżą się na znaczny świąd i pieczenie. Na twarzy zmiany są rumieniowe z obecnością mniej lub bardziej nasilonego złuszczania, jednak na skórze owłosionej głowy mogą pojawiać się wykwity o różnym stopniu zajmowanej powierzchni i bardziej nasilone. Łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy może objawiać się delikatnym złuszczaniem, bez rumienia, do zmian ze znacznym rumieniem, żółtymi łuskami ściśle przylegającymi do skóry, z sączeniem. W przypadku nasilonego łojotoku, nawracającego zapalenia łojotokowego skóry głowy może pojawić się przerzedzenie włosów tzw. łysienie łojotokowe, głównie na szczycie głowy. Poza pielęgnacją skóry, w zmianach bardziej nasilonych, skłonności do przerzedzenia włosów konieczne jest leczenie dermatologiczne – miejscowe/ogólne. Istotne znaczenie ma zmniejszenie stanu zapalnego, zmniejszenie wydzielania łoju, ograniczenie ilości Pityrosporum ovale (działanie przeciwgrzybicze, przeciwdrożdżakowe).
Skóra u osób z łojotokowym zapaleniem skóry może być wrażliwa, łatwiej ulegać podrażnieniom. Dlatego należy umiejętnie dobierać preparaty do pielęgnacji, tak by wzmacniały barierę ochronną. Leczenie i pielęgnacja łojotokowego zapalenia skóry została omówiona w tym artykule.
Łupież
Łupież to schorzenie przewlekłe z okresami remisji, z obecnością złuszczania skóry głowy. Zmianom towarzyszy różnie nasilony łojotok, świąd skóry, przerzedzenie włosów. Podkreśla się skrócenie procesu odnowy naskórka do 7-15 dni (prawidłowo około 28 dni). Wzrost przepuszczalności bariery ochronnej (zmiany w składzie lipidów) prowadzi do pobudzenia i odnowy keratynocytów, co na skórze widoczne jest w postaci drobnych łusek. Istotną rolę odgrywa także obecność grzybów drożdżopodobnych, których ilość wzrasta, co sprzyja pojawieniu się stanu zapalnego. U osób z łupieżem około 70% mikroflory skóry głowy, to właśnie drożdżaki Malassezia, a u zdrowych tylko około 45%. Na pojawienie się, zaostrzenie łupieżu mają także wpływ zaburzenia hormonalne, uwarunkowania genetyczne, emocje, dieta.
W łupieżu zwykłym łuski są drobne, białe, łatwo odpadają w czasie czesania, nie obserwuje się stanu zapalnego skóry czy wypadania włosów. Najczęstsza lokalizacja to szczyt głowy, okolica ciemieniowa i okolice skroniowe.
W łupieżu tłustym łuski są żółte, większe, przylegają do skóry. Obserwuje się stan zapalny, wypadanie, przerzedzenie włosów włosów. Często zgłaszanym objawem jest silny świąd skóry. Część autorów traktuje łupież tłusty jako odmianę łojotokowego zapalenia skóry, inni uważają, iż jest to odrębna jednostka chorobowa.
Najczęściej polecaną formą pielęgnacji skóry, leczenia łupieżu są szampony. Ważne jest też stosowanie ich profilaktycznie w okresach remisji. Zaleca się preparaty keratolityczne (siarka, kwas salicylowy, mocznik), preparaty regulujące nasiloną proliferację keratynocytów (dziegcie mineralne), preparaty ograniczające rozwój bakterii i drożdżaków. U osób ze skłonnością do przerzedzenia włosów wskazane jest leczenie dermatologiczne.
Trądzik zwykły
Trądzik zwykły to schorzenie występujące u osób w drugiej i trzeciej dekadzie życia, choć głównie obserwowane jest u młodzieży w okresie dojrzewania. Zmiany zajmują twarz i tułów i mają różny stopień nasilenia i rozległości. Schorzenie może wystąpić także u osób dorosłych jako tzw. trądzik późny. Podkreśla się nadmierną aktywność gruczołów łojowych, łojotok (hormony w okresie dojrzewania), nagromadzenie się łoju w obrębie mieszka włosowego, zwiększoną proliferację komórek ujścia mieszka włosowego z tendencją do tworzenia mikrozaskórników i stworzenie warunków do namnażania się bakterii Cutibacterium acnes. Skóra jest tłusta, pojawiają się zmiany niezapalne zaskórniki, a następnie zapalne jak grudki, krosty i cysty. Istotne znaczenie w powstawaniu trądziku młodzieńczego odgrywają czynniki hormonalne obecność dihydrosteronu powstającego z testosteronu przy udziale enzymu 5-α-reduktazy. Zmiany w składzie łoju zakłócają prawidłowe rogowacenie, co sprzyja zmianom zapalnym. Więcej o pielęgnacji i leczeniu trądziku pospolitego pisaliśmy w tym artykule.
Trądzik różowaty
Trądzik różowaty jest przewlekłą dermatozą zapalną dotyczącą twarzy, w której można obserwować zwiększone wydzielanie łoju, łojotok. Schorzenie najczęściej dotyczy kobiet w wieku 30-60 lat. Na podłożu zmian rumieniowych pojawiają się grudki, krosty i guzki. Istotne znaczenie ma nadreaktywność naczyń krwionośnych i związany z tym rumień na twarzy, głównie na policzkach. Czynnikami prowokującymi zaczerwienienie może być zmiana temperatury otoczenia, gorące/pikantne potrawy, nieprawidłowa pielęgnacja skóry. Podkreśla się także rolę Demodex folliculorum w indukowaniu stanu zapalnego skóry. Wyróżnia się postać rumieniową z teleangiektazjami, postać grudkowo-krostkową, postać przerostową dotyczącą najczęściej nosa i postać oczną. Należy podkreślić ,iż w trądziku różowatym nie występują zaskórniki. Schorzenie ma przebieg przewlekły, zmianom może towarzyszyć uczucie pieczenia, kłucia. Dla wielu osób stanowi znaczny dyskomfort ze względu na widoczne zmiany skórne. Skóra w trądziku różowatym jest wrażliwa, delikatna. Istotne znaczenie ma edukacja, pielęgnacja i leczenie zmian. Więcej o leczeniu i pielęgnacji skóry w trądziku różowatym pisaliśmy w tym artykule.
Przeczytaj także I cz. artykułu „Łojotok i choroby skóry z nim związane” tutaj.
Gruczoły łojowe to odpowiedzialne za produkcję sebum struktury, które znajdują się w skórze właściwej i mają ujście do mieszka włosowego lub bezpośrednio na skórę. Najliczniejsze, największe gruczoły łojowe zlokalizowane są na twarzy, w okolicy mostka i na plecach – są to tzw. okolice łojotokowe. Na wewnętrznej powierzchni dłoni i na podeszwach gruczoły łojowe nie występują. Komórki wydzielnicze gruczołów łojowych (sebocyty) wypełniają się mieszaniną lipidów, stopniowo powiększają, aż ulegają pęknięciu i stają się wydzieliną Dochodzi więc do zniszczenia komórek (apoptoza). Takie gruczoły nazywamy holokrynowymi. Wydzielanie sebum uwarunkowane jest różnymi czynnikami: genetycznymi i wpływem środowiska. Aktywność gruczołów łojowych zmienia się w ciągu życia, jednak największą produkcję łoju obserwujemy w okresie dojrzewania, gdy wzrasta poziom hormonów. Może wówczas wystąpić łojotok. Głównymi hormonami wpływającymi na wydzielanie sebum są androgeny.
Regulacja wydzielania łoju
Wydzielanie łoju jest wspomagane przez skurcz mięśni przywłośnych. Wzrasta przy wyższej temperaturze otoczenia, a maleje z jej spadkiem. Jest większe u mężczyzn, natomiast u kobiet zmienia się w trakcie cyklu miesiączkowego (wzrasta w drugiej połowie). Wydzielanie łoju zmienia się także w ciągu życia. Największe obserwuje się u noworodków (matczyne hormony androgeny). Następnie zmniejsza się, by wzrosnąć w okresie dojrzewania (hormony). Spadek wydzielania następuje zazwyczaj po 40–tym roku życia, u kobiet wcześniej głównie około 45 roku życia (klimakterium), u mężczyzn później około 50-60 roku życia. Najobfitsze wydzielanie łoju występuje na twarzy, głowie i tułowiu.
Istotne znaczenie w wydzielaniu łoju mają czynniki genetyczne i środowiskowe. Jednak największą rolę odgrywają androgeny, w tym dihyrotestosteron, powstający z testosteronu przy udziale 5α-reduktazy. Estrogeny zmniejszają wydzielanie łoju, wpływają też na skład sebum i jego właściwości fizykochemiczne (mniej lepki, mniejsza skłonność do tworzenia zaskórników). Nadmiar progesteronu w stosunku do estrogenów stymuluje podziały sebocytów i nasila łojotok. Aktywność gruczołów łojowych wzrasta też pod wpływem hormonów tarczycy, wzrostu, insuliny, prolaktyny. Również sytuacje stresowe nasilają wydzielanie łoju (kortyzol). Retinoidy natomiast skutecznie obniżają wytwarzanie sebum.
Skład łoju i jego funkcje
Łój to mieszanina triglicerydów, wolnych kwasów tłuszczowych, wosków, skwalenu, cholesterolu i jego estrów. Skład łoju może ulegać zmianom w ciągu życia, różni się także składem u mężczyzn i u kobiet, a także przy wzroście temperatury otoczenia. Wolne kwasy tłuszczowe powstają pod wpływem enzymów wytwarzanych przez bakterie. Łój jest bezzapachowy, dopiero w kontakcie z bakteriami ”nabiera” zapachu. Łącząc się z lipidami naskórka, potem, tworzy warstwę ochronną przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi, bakteryjnymi. Łój natłuszcza włosy, dając im gładkość i elastyczność. Poprawia też natłuszczenie naskórka, jakby impregnuje go, a tym samym zmniejsza przeznaskórkową utratę wody i zwiększa jego elastyczność. W okolicach pozbawionych gruczołów łojowych większą rolę w ograniczeniu TEWL odgrywają jednak lipidy naskórka. Odpowiedni skład sebum umożliwia zasiedlenie się i rozwój „dobrych bakterii” na skórze. Wpływa także na odczyn pH skóry. Zbyt częste zmywanie łoju może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania skóry.
Wzrost wydzielania łoju – łojotok, nieprawidłowy skład łoju, prowadzi do zmian pH, mikrobiomu skóry i może sprzyjać pojawieniu się zmian zapalnych. Obserwujemy wpływ łoju na powstanie takich dolegliwości, problemów, jak: skóra tłusta, łojotokowa, trądzik młodzieńczy, trądzik różowaty, łupież tłusty, łojotokowe zapalenie skóry twarzy, głowy z przerzedzeniem włosów (łysienie łojotokowe). Więcej o łojotokowym zapaleniu skóry, przyczynach i przebiegu tego schorzenia pisaliśmy w tym artykule.
Łojotok – nadmierne wydzielanie sebum
Łojotok to nadmierne wydzielanie łoju na powierzchnię skóry, jakby nieadekwatne do jej potrzeb. Czynność gruczołów łojowych jest stymulowana przez androgeny. Podkreśla się uwarunkowania genetyczne oraz większą wrażliwość gruczołów łojowych na androgeny: ich przerost, wzmożoną aktywność i produkcję łoju. Jeśli u kobiet obserwuje się zwiększone wydzielanie łoju, zaburzenia miesiączkowania, czy też np. nadmierne owłosienie, wskazana jest konsultacja u ginekologa/endokrynologa i ocena gospodarki hormonalnej.
Skóra tłusta, łojotokowa, przetłuszczająca się
Skóra tłusta, łojotok pojawia się w okresie dojrzewania, gdy wzrasta produkcja sebum. Największe przetłuszczanie się skóry obserwujemy w tzw. strefie T na skórze twarzy, a więc tam gdzie występuje dużo aktywnych gruczołów łojowych. Gruczoły te są stymulowane przez androgeny. Cera tłusta jest obserwowana u młodzieży, ale też u osób z trądzikiem zwykłym czy różowatym. U młodzieży można zauważyć poszerzone ujścia gruczołów łojowych, też zaskórniki. Cera tłusta, przetłuszczającą się może utrzymywać się i towarzyszyć w życiu dorosłym zarówno u mężczyzn i kobiet.
Skóra przybiera szarawy, ziemisty odcień, błyszczy się, połyskuje, wyraźnie „świeci się”, nawet zaraz po umyciu. Niekiedy gruczoły łojowe przerastają i są obecne w postaci żółtawych grudek. Skóra tłusta może przechodzić w cerę mieszaną lub wręcz suchą. W jej pielęgnacji należy zwrócić szczególna uwagę na przerwanie „błędnego koła” i działanie na jego różne etapy. Wzrost dihydrotestosteronu pobudza wydzielanie łoju, łój sprzyja zasiedlaniu się „złych mikroorganizmów”, powoduje powstanie substancji drażniących, stymulujących wydzielanie łoju.
hamować powstawanie substancji drażniących z lipidów sebum,
zmniejszać podrażnienia skóry, działać łagodząco i przeciwzapalnie np. alantoina, d-pantenol,
wykazywać działanie keratolityczne (zmniejszenie skłonności do tworzenia się zaskórników), zalecane są peelingi chemiczne np. kwas pirogronowy, glikolowy, salicylowy,
nie działać komedogennie,
prawidłowo oczyszczać skórę z zanieczyszczeń, nadmiaru sebum i makijażu, wskazany jest demakijaż dwuetapowy,
mieć właściwości matujące, zmniejszające błyszczenie się skóry np. tlenek cynku.
Czerwone plamy na skórze twarzy to najczęściej tzw. przebarwienia pozapalne, które stanowią problem estetyczny. Mogą pojawić się w przebiegu różnych schorzeń i uszkodzenia skóry (zranienia, oparzenia). Najczęściej jednak występują w trądziku młodzieńczym. Niekiedy zmiany utrzymują się długo i stanowią wyzwanie dla kosmetologa/dermatologa.
Jak powstają czerwone przebarwienia na twarzy?
Czerwone, czy nieznacznie fioletowe plamy na skórze twarzy (o średnicy 1-2 mm lub większe) pojawiają się po ustąpieniu zmian zapalnych, najczęściej w przebiegu trądziku młodzieńczego. Jest to w istocie rumień pozapalny, czyli „świeża”, nowa blizna, jeszcze bez pigmentu. Skłonność do pojawienia się rumienia pozapalnego dotyczy także osób o jasnej karnacji, z tzw. skórą naczyniową, z powierzchownie zlokalizowanymi naczyniami krwionośnymi, ze skłonnością do rumienia, zasinienia, czy teleangiektazji.
Typowe przebarwienia pozapalne, czyli pigmentacja pozapalna, wiąże się natomiast z obecnością melaniny. Czynnikiem prowokującym jej powstawanie jest miejscowy stan zapalny. Skłonność do pigmentacji pozapalnej wynika z indywidualnych predyspozycji i właściwości skóry. Pigmentacja pozapalna częściej występuje u osób o ciemniejszej karnacji. Powstawanie melaniny może być też dodatkowo indukowane przez ekspozycję na UV, czy u osób z zaburzeniami endokrynologicznymi lub przyjmującymi doustnie estrogeny (np. antykoncepcja hormonalna).
Lokalizacja zmian i choroby ustępujące z pozostawieniem przebarwień
Schorzenia, w których obserwujemy rumień, czerwone plamy na twarzy to zwykle trądzik młodzieńczy, trądzik z wydrapania, trądzik o późnym początku po około 25 roku życia, trądzik przetrwały. Najczęstsza lokalizacja to policzki, broda, czoło. Przebarwienia pojawiają się także po ustąpieniu stanu zapalnego w opryszczce zwykłej, liszaju płaskim, po oparzeniu, w odczynie fototoksycznym (substancja fotouwrażliwiająca i ekspozycja na UV) czy innych zmianach związanych z uszkodzeniem skóry np. po zranieniu. Przebarwienia mogą utrzymywać się kilka tygodni lub miesięcy.
Jak zmniejszyć widoczność przebarwień?
Profilaktyka przeciw powstawaniu przebarwień pozapalnych (czerwonych plamek na twarzy) to przede wszystkim leczenie dermatologiczne schorzeń predysponujących i prawidłowa pielęgnacja skóry. Istotne znaczenie ma zmniejszanie stanu zapalnego i unikanie samouszkadzania skóry przez wyciskanie, drapanie czerwonych wykwitów na twarzy, usuwanie strupów.
W celu redukcji przebarwień pozapalnych wskazane jest:
Zima to trudny czas. Ze względu na zmieniające się warunki otoczenia, ciepło i sucho w pomieszczeniach, a na zewnątrz niskie temperatury, śnieg czy wiatr stan skóry może ulec pogorszeniu. Dlatego konieczna jest właściwa pielęgnacja. Warto zastosować tu 4 zasady: chroń, nawilżaj, nie pocieraj i wzmacniaj.
Chroń
W okresie zimowym skóra narażona jest na niską temperaturę, padający śnieg, wiatr, czy słońce. Mroźne powietrze, ujemne temperatury i związana z tym mała wilgotność, sprzyjają wysuszeniu skóry, pojawianiu się podrażnień czy uczucia ściągania. Szczególnie w mroźne dni należy zabezpieczyć skórę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi (wiatr, mróz, UV, zmiana temperatur). Ważne znaczenie ma również prawidłowa ochrona skóry przed działaniem promieniowania słonecznego np. w górach, gdy wokół leży śnieg i dodatkowo odbija słońce. Nakładanie kremu z filtrem UV należy powtarzać w zależności od czasu przebywania na dworze i ekspozycji na słońce. Warto także zadbać o ochronę ust. Nie zapominajmy też o zabezpieczeniu oczu okularami przeciwsłonecznymi.
Nawilżaj
Niesprzyjające warunki na zewnątrz „zmuszają” do przebywania przez większość czasu w pomieszczeniach, w których jest suche powietrze. To niekorzystnie wpływa na stan skóry. Staje się ona sucha i mniej odporna na zmienne warunki otoczenia. Dlatego w pielęgnacji ważne jest stosowanie preparatów nawilżających, bogatych w: mukopolisacharydy, d-pantenol, ektoinę. By zregenerować skórę i zwiększyć jej odporność na niekorzystny wpływ czynników zewnętrznych dodatkowo na noc można zastosować maskę nawilżająco-łagodzącą lub skorzystać z profesjonalnych zabiegów w gabinetach kosmetycznych bazujących np. na ceramidach.
Nie pocieraj
Zimą skóra staje się sucha, delikatniejsza, bardziej podatna na podrażnienia. Mogą pojawić rozszerzenia naczyń krwionośnych w postaci teleangiektazji, głównie na skrzydełkach nosa. Także skóra policzków niekiedy jest szorstka w dotyku. Dlatego ważne znaczenie ma właściwa pielęgnacja i unikanie drażnienia skóry ubraniem.
Do oczyszczania skóry należy stosować preparaty zawierające delikatne substancje myjące, nie naruszające ochronnej bariery hydrolipidowej, wzbogacone dodatkowo o emolienty, które zmniejszają szorstkość skóry i hamują nadmierną transepidermalną utratę wody. Po myciu należy unikać pocierania skóry i osuszać ją delikatnym ręcznikiem. Powinniśmy także zrezygnować z zabiegów złuszczających, jeśli w krótkim czasie po ich wykonaniu zamierzamy mieć urlop i będziemy eksponować skórę na niekorzystne czynniki zewnętrzne.
Wzmacniaj
Wzmacnianie, odbudowa bariery naskórkowej to ważny element pielęgnacji, by zachować dobry stan skóry zimą. Do twarzy należy stosować preparaty odżywcze, bogate w składniki poprawiające barierę ochronną naskórka z dodatkiem np. estrów cholesterolu, ceramidów, odżywczych olejów, skwalanu, witaminy E. Ważne jest również regularne wzmacnianie naczyń krwionośnych. Pomocne tu będą preparaty zawierające w składzie wyciągi roślinne takie jak: arnika górska, kasztanowiec oraz witaminy np. witamina C, PP.
