Łuszczyca jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie. Zmiany na skórze mogą być wywołane przez ostre i przewlekłe infekcje (zęby, migdałki), sytuacje stresowe, niektóre leki, a także mechaniczne uszkodzenie naskórka np. przy czesaniu. Zmiany nie są zakaźne, można korzystać z wizyt u fryzjera. Lokalizacja zmian na skórze głowy, a także na czole czy za uszami, a więc w miejscach widocznych, często stanowi duży problem i brak akceptacji swojego wizerunku.
Obraz kliniczny łuszczycy skóry głowy
Łuszczyca zajmuje skórę owłosioną głowy, także uszy, czoło. Zmiany mogą być bardzo niewielkie, prawie niewidoczne lub nasilone, zajmujące nawet całą głowę. Choroba przez wiele lat może mieć bardzo łagodny charakter i objawiać się jedynie niezbyt nasilonym złuszczaniem, zaczerwienieniem niewielkich powierzchni skóry głowy. Niekiedy zmianom towarzyszy świąd, czy drobne łuski przypominające łupież. Zmiany bardziej nasilone, są zazwyczaj koloru czerwonego, pokryte srebrzystą łuską, czasami ściśle przylegającą. Więcej o łuszczycy, jej objawach i przyczynach możecie przeczytać w tym artykule.
Cechy skóry głowy u osób z łuszczycą
Skóra wykazuje znaczną suchość. Jest wrażliwa, delikatna, łatwiej ulega podrażnieniu. U chorych z aktywną łuszczycą obserwuje się objaw Koebnera, czyli pojawienie się nowych zmian łuszczycowych w miejscu uszkodzenia naskórka. Skóra głowy jest szczególnie narażona na urazy w trakcie czesania. Także różne ozdoby jak spinki, klamry mogą uszkadzać delikatną skórę. Sucha skóra głowy swędzi, co powoduje odruch drapania. Pojawiają się małe ranki (nadżerki) i może dochodzić do stanu zapalnego. Niekiedy pacjenci próbują zbyt „agresywnie” usuwać łuski ze skóry głowy, co sprzyja pojawieniu się nowych zmian (objaw Koebnera).
Ponieważ w łuszczycy występuje zwiększona wrażliwość skóry na różne bodźce chemiczne, należy ostrożnie wykonywać zabiegi farbowania włosów. Nieprawidłowa pielęgnacja skóry, czy stosowane kosmetyki, a także warunki pracy (np. konieczność noszenia nakrycia głowy, brak możliwości pielęgnacji) może nasilać dyskomfort. Pojawia się świąd i pieczenie. Leczenie łuszczycy skóry głowy jest uzależnione od obrazu klinicznego. Uzupełnieniem będzie odpowiednio dobrana pielęgnacja. Ulgę przynoszą preparaty poprawiające właściwości ochronne naskórka, łagodzące, zmniejszające nasilone rogowacenie.
Jak pielęgnować?
Pacjenci chorujący na łuszczycę mają suchą skórę głowy, wymagającą odpowiedniej pielęgnacji. Należy stosować delikatne preparaty hipoalergiczne, bezzapachowe, zawierające składniki łagodzące i przeciwzapalne (alantoina, d-pantenol, galusan epigallokatechiny, kudzu), nawilżające (witamina E, witamina B3, melisa lekarska, estry oliwy z oliwek, estry poliglicerolu i soli pca), przeciwświądowe, wspomagające naturalny mikrobiom skóry (probiotyki, prebiotyki), zmniejszające nadmierne rogowacenie (mocznik), poprawiające kondycję włosów (proteiny jedwabiu). Najczęściej poleca się specjalne szampony, peelingi, ekstrakty, maski. Przed ich wyborem warto skorzystać z konsultacji i porady specjalisty. Można także wspomóc skórę zabiegami trychologicznymi, które pomogą usunąć masy rogowe, zadbają o prawidłowy poziom nawilżenia skóry i jej równowagę. Przed zabiegiem wykonywana jest ocena stanu skóry i włosów przy użyciu trichoskopu. Istotne znaczenie ma również odpowiednio dobrana, regularna pielęgnacja domowa.
Prawidłowa pielęgnacja skóry głowy w łuszczycy, często jest pomocna w uzyskaniu lepszego wyglądu i samopoczucia.
Łuszczyca jest jedną z najczęstszych chorób zapalnych skóry. Ma przewlekły, nawrotowy charakter. Chorują zarówno mężczyźni, jaki i kobiety. Schorzenie nie jest zakaźne. Podkreśla się genetyczne uwarunkowanie choroby, a czynnikami prowokującymi pojawienie się zmian skórnych są ostre i przewlekłe infekcje, niektóre leki, stres, mechaniczne uszkodzenie naskórka.
Obraz kliniczny łuszczycy
Łuszczyca zajmuje zazwyczaj łokcie, kolana, skórę owłosioną głowy i paznokcie. Zmiany mogą być bardzo niewielkie lub nasilone, zajmujące nawet całe ciało. Wykwity są zazwyczaj plackowate koloru czerwonego, pokryte srebrzystą łuską. Odnowa naskórka w łuszczycy jest skrócona do około 3 dni, natomiast u osób zdrowych wynosi około 28 dni. U osób z łuszczycą w warstwie rogowej obecne są resztkowe jądra komórkowe, brak jest warstwy ziarnistej. Istotną rolę w patogenezie zmian odgrywają zjawiska immunologiczne i zmiany naczyniowe.
Cechy skóry u osób z łuszczycą
Skóra wykazuje znaczną suchość, jest wrażliwa na różne bodźce mechaniczne i chemiczne. U chorych z aktywną łuszczycą obserwuje się objaw Koebnera, czyli pojawienie się nowych zmian łuszczycowych w miejscu uszkodzenia naskórka. Zmiany łuszczycowe mogą być wywołane np. peelingiem, tatuażem, zabiegami inwazyjnymi przebiegającymi z przerwaniem ciągłości naskórka. Także zbyt intensywna ekspozycja na słońce może sprowokować wysiew zmian skórnych. Choć wielu pacjentów z łuszczycą obserwuje poprawę lub ustąpienie zmian skórnych po opalaniu się.
Uszkodzenie bariery
Obniżona funkcja ochronna naskórka, wzrost przeznaskórkowej utraty wody (TEWL) prowadzi do suchości skóry. Skóra sucha może dotyczyć całego ciała, jest cienka, niekiedy zaczerwieniona. Również stosowane miejscowo leki mogą podrażniać skórę. W delikatnych okolicach ciała skóra staje się mało elastyczna, napięta, daje uczucie ściągania. Nieprawidłowa pielęgnacja skóry, niekorzystne czynniki środowiska zewnętrznego, drażnienie ubraniem, zmniejszona wilgotność powietrza (np. okres grzewczy) nasilają dyskomfort skóry, pojawia się świąd i pieczenie. Ulgę przynoszą preparaty poprawiające właściwości ochronne naskórka.
Łuszczyca skóry – pielęgnacja
Pacjenci chorujący na łuszczycę mają suchą skórę wymagającą odpowiedniej pielęgnacji. Należy stosować łagodne preparaty hipoalergiczne, bezzapachowe, gdyż częściej może dochodzić do zmian alergicznych. Walka z suchością skóry to przede wszystkim odbudowa i wzmocnienie bariery naskórkowej, uzupełnienie lipidów, zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody, a tym samym lepsza elastyczność, poprawa wyglądu skóry i zmniejszenie świądu. Istotne znaczenie ma systematyczna pielęgnacja skóry, dobrana indywidualnie. Niekiedy może być wystarczającą formą przywrócenia funkcji ochronnej naskórka.
W pielęgnacji stosowane są emolienty o właściwościach nawilżających, natłuszczających i uelastyczniających skórę, zmniejszających podrażnienia. By poprawić nawilżenie można wykorzystać efekt okluzji (wazelina, parafina, woski, fosfolipidy), a także składniki aktywne wiążące wodę w naskórku (kwas hialuronowy, ektoina). Istotne jest również uzupełnienie niedoborów lipidowych, poprzez stosowanie preparatów zawierających ceramidy, estry cholesterolu, skwalan. Korzystnie działają preparaty z mocznikiem, a także substancje łagodzące podrażnienia (d-pantenol, alantoina, galusan epigallokatechiny, owies koloidalny). Ulgę przynoszą także preparaty zawierające oleje (olej z kiełków pszenicy, kokosowy, migdałowy) oraz masło shea. Do mycia skóry u osób z łuszczycą należy zaproponować bezzapachowe, łagodne preparaty, nie naruszające bariery ochronnej skóry. Zalecane jest stosowanie kosmetyków pielęgnacyjnych kilka razy dziennie lub w zależności od potrzeb. Systematyczna pielęgnacja poprawia barierę ochronna naskórka, zmniejsza suchość skóry, łagodzi podrażnienia.
Lato, słońce, wypoczynek, spotkania w gronie rodzinnym czy wśród przyjaciół, nie zawsze sprzyjają prawidłowej ochronie skóry przed promieniowaniem słonecznym. Większość z nas chce uzyskać piękną opaleniznę. Jednak u osób z jasną karnacja będzie to niemal niemożliwe, a u niektórych mogą pojawić się brunatne plamy i nierównomierny koloryt skóry. Te zmiany, to przebarwienia związane z ekspozycją i często niedostateczną ochroną przed promieniowaniem UV. Jak zatem „usunąć” niechciane przebarwienia na skórze, będące pozostałością lata?
Jak wyglądają przebarwienia?
Przebarwienia na skórze występują najczęściej w okolicach ciała eksponowanych na słońce. A więc na twarzy (czoło, policzki, nos), na szyi (szczególnie boczne powierzchnie szyi, a nieco mniej pod brodą). Kolejną lokalizacją jest dekolt, barki, górna część pleców i grzbiety rąk. Niestety przebarwienia na skórze dodają lat i wymagają specjalistycznej pielęgnacji, by je rozjaśnić. Przebarwienia są zazwyczaj koloru żółtawego ,przechodzącego w różne odcienie brązu. Mogą być kilkumilimetrowe, większe do około 1 cm, o nierównych granicach, pojedyncze, ale zazwyczaj liczne.
Jak działają kremy „wybielające” przebarwienia?
Po okresie letnim warto skorzystać z profesjonalnych zabiegów w gabinetach kosmetycznych, a następnie kontynuować kurację w domu. Najlepsze efekty uzyskujemy w przypadku przebarwień naskórkowych, czyli powierzchownych, związanych z nagromadzeniem barwnika w naskórku. Istotne znaczenie ma redukcja bodźców stymulujących melanocyty, ochrona przed UV, złuszczenie naskórka i przyśpieszenie jego odnowy. Korzystne połączenia to preparaty hamujące melanogenezę (zmniejszające wytwarzanie barwnika) oraz preparaty złuszczające, powodujące eliminację komórek obładowanych pigmentem. Usunięcie powierzchownych warstw stymuluje naskórek do odnowy, zwiększa możliwość przenikania składników rozjaśniających.
Jakie są metody usuwania przebarwień?
W walce z przebarwieniami można wykorzystać: mikrodermabrazję, czyli mechaniczne usunięcie powierzchownych warstw naskórka (diamentową – za pomocą aparatury wyposażonej w tarcze ścierne, korundową z zastosowaniem kryształów tlenku glinu, oksydermabrazję – najdelikatniejszą, gdzie czynnikiem złuszczającym jest aplikowany pod ciśnieniem strumień soli fizjologicznej), złuszczanie chemicznie – peelingi, a także laser i nielaserowe źródła światła.
Substancje czynne „rozjaśniające” przebarwienia?
W celu rozjaśnienia przebarwień stosowane są retinoidy, kwas azelainowy, kwas kojowy, alfa-hydroksykwasy (glikolowy, migdałowy, mlekowy), beta-hydroksykwasy (kwas salicylowy), alfa-ketokwasy (kwas pirogronowy), poli-hydroksykwasy (glukonolakton) czy kwas fitowy. Kremy na przebarwienia na twarzy zawierają często także arbutynę, amid kwasu nikotynowego, glabrydynę (z kłączy lukrecji), ekstrakt z morwy białej, tarczycy bajkalskiej. Substancje te wpływają na produkcję barwnika w skórze lub jego transport do otaczających keratynocytów, co ma znaczenie dla wyrównania kolorytu cery. Powszechnie wykorzystywane są również kremy z witaminą C na przebarwienia.
Najlepsze efekty rozjaśniania przebarwień uzyskuję się łącząc różne metody. Istotne znaczenie ma profilaktyka, ochrona przed promieniowaniem słonecznym – kremy z wysokim filtrem, osłonięcie skóry ubraniem. Ważne jest również sprawdzanie, czy zażywane leki nie są światłouczulające. Nie należy także korzystać z łóżek opalających.
Lato
to czas wyjazdów, wypoczynku, a także ekspozycji na słońce, kąpieli w morzu,
jeziorze, rzece czy w basenie. Część osób zauważa, iż po lecie skóra jest
bardziej sucha, czasami nieco łuszcząca się. Należy więc wzmocnić barierę
skórno-naskórkową, zapobiec utracie cennych składników i wody z głębszych
warstw naskórka i skóry właściwej.
Co
nasila suchość skóry?
Suchość skóry może być następstwem ekspozycji na słońce, wodę, czy niedostatecznej pielęgnacji. Sucha skóra wiąże się z uszkodzeniem warstwy rogowej, ze znaczną utratą wody, a także niedoborami lipidów. Jednocześnie suchość skóry może nasilać się z wiekiem, różnymi schorzeniami ogólnoustrojowymi, czy przyjmowanymi lekami.
Jakie okolice ciała najczęściej wykazują suchość?
Skóra sucha może dotyczyć całego ciała, ale głównie okolic eksponowanych na słońce, wiatr, wodę… Duży problem stanowi sucha skóra twarzy i szyi. Szczególnie narażona jest bardzo cienka skóra powiek górnych i dolnych oraz szyi. Na skórze suchej szybciej zauważalne są zmarszczki. Skóra sucha może dawać odczucie świądu, ścigania, jest mniej odporna na różne niekorzystne czynniki, może ulegać zaczerwienieniu. Nadmierną suchość skóry obserwujemy także na dłoniach (częste mycie, dezynfekcja) i na stopach. W okresie wakacyjnym, chodzimy zdecydowanie częściej, też boso, po piasku, trawie, a jeśli w obuwiu to nie zawsze zakładamy skarpety. Skóra stóp może więc tworzyć ochronną grubszą warstwę rogową, chroniąca przed mikrourazami.
Co robić, by poprawić kondycję suchej skóry?
Skóra sucha ma uszkodzoną i obniżoną funkcję ochronną warstwy rogowej naskórka, wzrasta przeznaskórkowa utrata wody (TEWL), a ulgę przynoszą preparaty zwiększające właściwości ochronne naskórka. Poprawa kondycji skóry to przede wszystkim odbudowa i wzmocnienie uszkodzonej bariery naskórkowej, uzupełnienie lipidów, zmniejszenie utraty przeznaskórkowej wody, a tym samym wzrost elastyczności. Systematyczna pielęgnacja skóry, dobrana indywidualnie, na określone okolice ciała, niekiedy może wystarczyć do przywrócenia funkcji ochronnej naskórka. Istotne znaczenie ma prawidłowe mycie skóry suchej (delikatne preparaty, bezzapachowe, także bez konieczności używania wody) i ochrona przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi (UV).
Składniki aktywne dla skóry suchej
W pielęgnacji skóry suchej stosuje się emolienty o właściwościach nawilżających, natłuszczających i uelastyczniających skórę. Wykorzystywany jest także efekt okluzji (estry cholesterolu, olej kokosowy, masło shea, olej makadamia) co zapobiega odparowaniu wody. W celu zatrzymania wody w naskórku polecane są preparaty zawierające mocznik, kwas hialuronowy, glicerynę. Każda okolica ciała wymaga dedykowanej pielęgnacji. W preparatach stosowanych na skórę wokół oczu warto szukać składników odżywczych, lekko natłuszczających, jak: olej buriti, abisyński, witamina E. Skóra w tej okolicy wytwarza bowiem niewielkie ilości ochronnego sebum. Do skóry stóp sprawdzą się preparaty zmiękczające i lekko złuszczające z mocznikiem i kwasem migdałowym, które zmniejszą nadmiernie pogrubiałą warstwę rogową naskórka. Kremy do rąk powinny intensywnie nawilżać, ale jednocześnie nie pozostawiać tłustej warstwy na skórze. Mogą zawierać np. aloes, lekkie emolienty czy szybkoschnące oleje. Do skóry twarzy i szyi polecane są kosmetyki ze składnikami zatrzymującymi wodę w naskórku i zapobiegającymi jej odparowaniu np. kwas hialuronowy, ektoina, trehaloza.
Skóra
prawidłowo pielęgnowana, nawilżona odzyskuje lepszy wygląd, jest gładsza,
zmarszczki ulegają spłyceniu, zmniejsza się uczucie świądu, ściągania i
napięcia.
Latem chętnie eksponujemy się na słońce, by uzyskać piękną opaleniznę, poprawić nastrój i wygląd skóry? Czy osoby z trądzikiem zwykłym mogą liczyć na poprawę i zmniejszenie ilości wykwitów?
Kto choruje?
Trądzik zwykły jest jednym z najczęstszych schorzeń dermatologicznych i dotyczy 60-80% chłopców oraz 30-50% dziewcząt w okresie dojrzewania. Niekiedy pojawia się u osób młodych po 20 roku życia, a gdy zmiany utrzymują się do około 40 roku życia mówimy o trądziku późnym.
Jak powstają zmiany?
W trądziku obserwuje się uwarunkowaną genetycznie skłonność do nadmiernego wytwarzania łoju, zwiększonego rogowacenia ujść aparatu mieszkowo-łojowego, zasiedlania przez Cutibacterium acnes i powstawania zmian zapalnych. Zmiany trądzikowe dotyczą twarzy, dekoltu, pleców. W etiopatogenezie trądziku główną rolę odgrywają trzy elementy: hormony, łojotok i bakterie. Najaktywniejszy androgen – dihydrotestosteron stymuluje powiększenie gruczołów łojowych i nadprodukcję łoju o zmienionym składzie. Dochodzi do nieprawidłowego, nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych. Łój nie może „wydostać się” na zewnątrz, powstają mikrozaskórniki, zaskórniki zamknięte, stopniowo jednak ujście gruczołu jest jakby „rozpychane”, rozszerza się, tworząc zaskórniki otwarte. Powstające dogodne warunki beztlenowe dla bakterii Cutibacterium acnes, prowadzą do pojawienia się zmian zapalnych, jak: grudki, krostki, nacieki zapalne czy torbiele.
Jak leczyć trądzik?
Leczenie trądziku uzależnione jest od nasilenia zmian, niekiedy wystarczy pielęgnacja skóry – domowa i gabinetowa. W przypadku wykwitów zapalnych konieczna będzie wizyta u dermatologa, a leczenie może być długotrwałe. W zależności od obrazu klinicznego np. przewagi zaskórników, czy zmian zapalnych na skórze stosowane są leki miejscowo i ogólnie. Zalecane są preparaty zmniejszające wydzielanie łoju, złuszczające, regulujące rogowacenie aparatu włosowo-łojowego, przeciwzapalne, ograniczające namnażanie bakterii.
Czy słońce wyleczy trądzik?
Niestety nie. Oczywiście pacjenci obserwują
niekiedy poprawę stanu skóry w okresie letnim, ale tylko w przypadku niezbyt
nasilonych zmian. Powstające w przebiegu gojenia zmian trądzikowych
przebarwienia mogą nasilać się i utrzymywać dłużej. Także leki stosowane na skórę,
czy doustnie zwiększają wrażliwość skóry na działanie promieniowania
słonecznego.
Jak pomóc skórze trądzikowej?
Preparaty do pielęgnacji skóry powinny być dobierane indywidualnie, po konsultacji z dermatologiem, kosmetyczką/kosmetologiem. Skóra często jest przesuszona i wymaga nawilżenia. Polecane są preparaty z kwasem hialuronowym i niacynamidem. Istotne jest również utrzymanie na powierzchni skóry prawidłowego poziomu pH, co sprzyja zachowaniu odpowiedniego stanu jej bariery mikrobiologicznej. Latem przeciwwskazanych jest wiele peelingów, konieczna jest natomiast ochrona skóry przed promieniowaniem UV, by zmniejszyć ryzyko przebarwień. Preparaty z filtrem dla cery trądzikowej powinny mieć jednak lekkie, nietłuste konsystencje. W celu ograniczenia widoczności niedoskonałości, przebarwień można zastosować preparaty wyrównujące koloryt skóry np. z witaminą C, która dodatkowo ogranicza utlenianie się sebum. W kosmetykach dla cery z trądzikiem warto również szukać składników łagodzących np. kalamina, galusan epigallokatechiny, d-pantenol.
Skóra naczyniowa zajmuje nie tylko twarz – policzki, nos, brodę, ale także szyję, dekolt czy uszy. Jest powierzchownie unaczyniona z przeświecającymi naczyniami krwionośnymi splotu podbrodawkowatego skóry i łatwo ulega zaczerwienieniu pod wpływem różnych bodźców. Jest cerą problematyczną, wrażliwą z koniecznością doboru odpowiednich kosmetyków do pielęgnacji. U około 80% kobiet po 60 roku życia obserwuje się skórę naczyniową, najczęściej występuje jednak w trądziku różowatym, jako wczesna postać naczyniowa z obecnością rumienia i teleangiektazji.
Rumień
na skórze
Skóra naczyniowa charakteryzuje się wzmożoną reaktywnością naczyń krwionośnych, co dawniej określano jako „nerwicę naczyniową”. Naczynia krwionośne powierzchowne łatwo rozszerzają się, objawia się to zaczerwienieniem twarzy, czyli rumieniem zwanym „flushing”. Ciągłe rozszerzanie i kurczenie naczyń krwionośnych prowadzi do powstania teleangiektazji – poszerzenia naczyń splotu podbrodawkowatego skóry. Teleangiektazji przybywa i tworzy się trwały, jednolity rumień na skórze. Bardziej widoczny u osób o jasnej karnacji, cienkiej i delikatnej skórze. Nieprawidłowa bariera naskórkowa ułatwia przenikanie różnych substancji powodujących zaczerwienienie. Latem dodatkowo skóra narażona jest na działanie wysokiej temperatury otoczenia, szczególnie w upalne dni. Naczynia krwionośne poszerzają się dając widoczny rumień.
Ochrona przed słońcem skóry naczyniowej
Do codziennej pielęgnacji skóry naczyniowej konieczna jest przede wszystkim ochrona przed promieniowaniem UVA, UVB, ale także przed działaniem podczerwieni (IR). Wysoka temperatura jakby „podgrzewa” skórę twarzy, a naczynia krwionośne rozszerzają się powodując powstawanie zaczerwienienia. Ponadto promieniowanie podczerwone sprzyja tworzeniu nowych naczyń krwionośnych, czyli powoduje angiogenezę. Jednak powstające naczynia nie są w pełni dojrzałe i łatwo ulegają rozszerzaniu się powodując rumień. Tak więc na opakowaniu kremu ochronnego przed słońcem trzeba szukać oznakowania: ochrona przed UVA, UVB i IR. Należy wybierać filtry fizyczne, głównie odbijające promieniowanie, albo mieszane tzn. zawierające filtry fizyczne i chemiczne.
Skóra naczyniowa – pielęgnacja
W pielęgnacji skóry naczynkowej wskazane są kosmetyki nawilżające, kojące, poprawiające funkcje barierowe naskórka, wzmacniające, obkurczające i zmniejszające nadreaktywność naczyń włosowatych. Zalecane są wyciągi roślinne z oczaru wirginijskiego, cyprysu, miłorzębu dwuklapowego, kasztanowca, białej herbaty oraz witamina PP, K, C, flawonoidy. Rumień staje się mniej widoczny, a stan zapalny wyciszony. Miejscowo można zastosować delikatne peelingi chemiczne zawierające kwas laktobionowy, glukonolakton, które wygładzają naskórek, hamują metaloproteinazy rozkładające białka (kolagen, elastynę, proteoglikany). Przeciwwskazane są wszelkie kosmetyki silnie działające z alkoholem, „mocnymi” kwasami, czy peelingi mechaniczne. Do demakijażu można zastosować płyny micelarne, masła, wodę termalną. Kosmetyki powinny być bezzapachowe, o łagodnym działaniu, dedykowane potrzebom skóry naczynkowej. Korzystne jest również stosowanie kosmetyków wzmacniających funkcje barierowe naskórka z zawartością fitoceramidów, emolientów czy estrów cholesterolu.
By chronić skórę twarzy, szyi, dekoltu przed promieniowaniem słonecznym warto korzystać z cienia – skryć się pod parasolem, czy założyć kapelusz. Widoczność rumienia i teleangiektazji można też zmniejszyć przy pomocy makijażu korekcyjnego, a jesienią skorzystać z zabiegów dla skóry naczyniowej w gabinecie kosmetycznym.
