Skóra naczyniowa zajmuje nie tylko twarz – policzki, nos, brodę, ale także szyję, dekolt czy uszy. Jest powierzchownie unaczyniona z przeświecającymi naczyniami krwionośnymi splotu podbrodawkowatego skóry i łatwo ulega zaczerwienieniu pod wpływem różnych bodźców. Jest cerą problematyczną, wrażliwą z koniecznością doboru odpowiednich kosmetyków do pielęgnacji. U około 80% kobiet po 60 roku życia obserwuje się skórę naczyniową, najczęściej występuje jednak w trądziku różowatym, jako wczesna postać naczyniowa z obecnością rumienia i teleangiektazji.
Rumień
na skórze
Skóra naczyniowa charakteryzuje się wzmożoną reaktywnością naczyń krwionośnych, co dawniej określano jako „nerwicę naczyniową”. Naczynia krwionośne powierzchowne łatwo rozszerzają się, objawia się to zaczerwienieniem twarzy, czyli rumieniem zwanym „flushing”. Ciągłe rozszerzanie i kurczenie naczyń krwionośnych prowadzi do powstania teleangiektazji – poszerzenia naczyń splotu podbrodawkowatego skóry. Teleangiektazji przybywa i tworzy się trwały, jednolity rumień na skórze. Bardziej widoczny u osób o jasnej karnacji, cienkiej i delikatnej skórze. Nieprawidłowa bariera naskórkowa ułatwia przenikanie różnych substancji powodujących zaczerwienienie. Latem dodatkowo skóra narażona jest na działanie wysokiej temperatury otoczenia, szczególnie w upalne dni. Naczynia krwionośne poszerzają się dając widoczny rumień.
Ochrona przed słońcem skóry naczyniowej
Do codziennej pielęgnacji skóry naczyniowej konieczna jest przede wszystkim ochrona przed promieniowaniem UVA, UVB, ale także przed działaniem podczerwieni (IR). Wysoka temperatura jakby „podgrzewa” skórę twarzy, a naczynia krwionośne rozszerzają się powodując powstawanie zaczerwienienia. Ponadto promieniowanie podczerwone sprzyja tworzeniu nowych naczyń krwionośnych, czyli powoduje angiogenezę. Jednak powstające naczynia nie są w pełni dojrzałe i łatwo ulegają rozszerzaniu się powodując rumień. Tak więc na opakowaniu kremu ochronnego przed słońcem trzeba szukać oznakowania: ochrona przed UVA, UVB i IR. Należy wybierać filtry fizyczne, głównie odbijające promieniowanie, albo mieszane tzn. zawierające filtry fizyczne i chemiczne.
Skóra naczyniowa – pielęgnacja
W pielęgnacji skóry naczynkowej wskazane są kosmetyki nawilżające, kojące, poprawiające funkcje barierowe naskórka, wzmacniające, obkurczające i zmniejszające nadreaktywność naczyń włosowatych. Zalecane są wyciągi roślinne z oczaru wirginijskiego, cyprysu, miłorzębu dwuklapowego, kasztanowca, białej herbaty oraz witamina PP, K, C, flawonoidy. Rumień staje się mniej widoczny, a stan zapalny wyciszony. Miejscowo można zastosować delikatne peelingi chemiczne zawierające kwas laktobionowy, glukonolakton, które wygładzają naskórek, hamują metaloproteinazy rozkładające białka (kolagen, elastynę, proteoglikany). Przeciwwskazane są wszelkie kosmetyki silnie działające z alkoholem, „mocnymi” kwasami, czy peelingi mechaniczne. Do demakijażu można zastosować płyny micelarne, masła, wodę termalną. Kosmetyki powinny być bezzapachowe, o łagodnym działaniu, dedykowane potrzebom skóry naczynkowej. Korzystne jest również stosowanie kosmetyków wzmacniających funkcje barierowe naskórka z zawartością fitoceramidów, emolientów czy estrów cholesterolu.
By chronić skórę twarzy, szyi, dekoltu przed promieniowaniem słonecznym warto korzystać z cienia – skryć się pod parasolem, czy założyć kapelusz. Widoczność rumienia i teleangiektazji można też zmniejszyć przy pomocy makijażu korekcyjnego, a jesienią skorzystać z zabiegów dla skóry naczyniowej w gabinecie kosmetycznym.
Znamiona barwnikowe (melanocytowe) występują u każdego człowieka, a popularnie nazywane są „pieprzykami”. Zbudowane są z melanocytów zlokalizowanych w naskórku, czy w skórze właściwej . Pojawiają się w dzieciństwie, w okresie dojrzewania czy u osób dorosłych. Na skórze można zaobserwować kilka znamion barwnikowych lub bardzo liczne. Znamiona barwnikowe mogą być również obecne już przy urodzeniu i są to tzw. znamiona wrodzone.
Jak wyglądają znamiona barwnikowe?
Lokalizacja znamion barwnikowych to twarz, tułów, kończyny górne i dolne, ale także skóra owłosiona głowy. Znamiona barwnikowe obecne mogą być także na błonach śluzowych, w okolicy narządów płciowych, na dłoniach i podeszwach. Mają średnicę od kilku mm do kilku cm, obserwuje się też znamiona olbrzymie zajmujące np. całe plecy, czy pośladki. Kolor znamion melanocytowych jest od jasnobeżowego do ciemnobrązowego, prawie czarnego. Zlokalizowane są w poziomie skóry lub uniesione, o powierzchni gładkiej lub nierównej, jakby wybrukowanej. Niektóre znamiona mają włosy i niekiedy nazywamy je popularnie „myszkami”.
Znamiona barwnikowe mogą przekształcić się w czerniaka. Dlatego też konieczna jest kontrola znamion barwnikowych i unikanie oparzeń słonecznych.
Znamiona barwnikowe – rodzaje
plamy soczewicowate – mają kolor od jasno- do ciemnobrunatnego, są dobrze odgraniczone, zazwyczaj liczne, najczęściej występują na tułowiu,
znamię wrodzone występuje rzadziej, dotyczy czasami dużej powierzchni ciała np. plecy, pośladki, ma kolor beżowo-brązowy,
znamię błękitne – to guzek o szarobłękitnym zabarwieniu. Pojawia się zazwyczaj u dzieci, występuje w różnej lokalizacji,
znamię Suttona, znamię typu „halo” – w otoczeniu znamienia pojawia się jasna obwódka, a czynnikiem prowokującym może być nadmierna ekspozycja słoneczna. Niekiedy współistnieje z bielactwem,
znamię aktywne Spitz – pojawia się zazwyczaj w wieku młodzieńczym, jest to czerwono-siny guzek, dobrze odgraniczony, o gładkiej powierzchni, najczęściej występuje na skórze twarzy,
znamię atypowe, dysplastyczne – ma średnicę 5-15 mm, nieregularne granice, jest niewyraźnie odgraniczone od otoczenia. Może mieć niejednolite zabarwienie (brunatne, różowo-brunatne, czarne), jest płaskie lub nierównomiernie wyniosłe w części środkowej (objaw „sadzonego jaja” ). Niekiedy powierzchnia znamienia jest jakby „wybrukowana”. Liczne znamiona u kilku lub u wielu członków rodziny to zespół znamion atypowych. Znamiona zlokalizowane są na całej skórze, a nowe powstają przez całe życie. Ryzyko pojawienia się czerniaka jest duże.
Kontrola znamion barwnikowych
Znamiona barwnikowe wymagają stałej kontroli przez pacjenta, czy osoby bliskie. W przypadku zauważenia jakichkolwiek odchyleń w wyglądzie znamion barwnikowych należy zgłosić się do lekarza, który ustali dalszy tok postępowania po przeprowadzeniu wywiadu, obejrzeniu pacjenta i wykonaniu dermatoskopii/wideodermatoskopii.
Na co zwrócić uwagę oglądając znamiona barwnikowe:
powiększenie znamienia, poszerzenie granic, pogrubienie, obecność guzków, asymetria, wypustki,
zmiana zabarwienia, ciemniejsze zabarwienie, brunatne, prawie czarne, odbarwienia, jaśniejsze kolory, kolory które wcześniej nie występowały,
nierównomierne zabarwienie, różne odcienie brązu, różowy kolor, niekiedy jakby ciemniejsze i jaśniejsze plamy, ogniskowe odbarwienie,
stan zapalny w miejscu znamienia, zaczerwienienie , utrzymujące się lub nagle pojawiające się,
świąd znamienia,
nadżerki (ranki) w znamieniu lub w okolicy znamienia,
krwawienie, strupy.
Diagnostyka znamion barwnikowych
W diagnostyce znamion barwnikowych wykorzystuje się dermatoskopię (dermoskopię) i wideodermatoskopię (dermoskopię cyfrową). Dermatoskop ręczny to oglądanie znamion w powiększeniu 10x (z oświetleniem i z widoczną podziałką w mm, by określić wielkość zmiany). Obraz można zapisać, jeśli podłączymy aparat fotograficzny. Ocena dermatoskopowa pozwala odróżnić zmiany melanocytowe (barwnikowe) od niemelanocytowych. Ocenie podlega asymetria, brzeg wykwitu, kolor, wielkość, struktury – ułożenie różnych elementów. Na tej podstawie można wskazać, czy zmiana jest łagodna oraz czy kwalifikuje się do usunięcia chirurgicznego. Ze znamion barwnikowych nie pobieramy wycinków. Zmiany podejrzane usuwa się w całości, gdyż konieczne jest wykonanie badania histopatologicznego i ocena pod mikroskopem. Dermatoskop cyfrowy (wideodermatoskop) służy do oglądania znamion na ekranie monitora za pomocą kamery przykładanej do zmiany skórnej. Obraz można zapisać i dodatkowo ocenić za pomocą specjalnego programu.
Wskazówki dla osób ze znamionami barwnikowymi
samokontrola – oglądanie/kontrola, a w miejscach niedostępnych z pomocą lustra,
oglądanie przez osobę bliską, czy rodzinę,
konsultacja lekarska co 3,6,12 miesięcy lub częściej w zależności od decyzji lekarza, ale zawsze, gdy znamię zmieniło się!
dokumentacja fotograficzna całego ciała i poszczególnych znamion barwnikowych – z linijką, by można określić wymiary znamienia barwnikowego, a nie na „oko”,
chirurgiczne usuwanie znamion powiększających się, zmieniających się,
chirurgiczne usuwanie znamion szczególnie narażonych na drażnienie ubraniem, bielizną,
nie drażnienie znamion (zabronione wyrywanie włosów, peelingi…)
unikanie ekspozycji na UV: słońce (szczególnie niebezpieczne są oparzenia słoneczne), solarium,
unikanie leków światłouczulających (zwiększających wrażliwość skóry na słońce),
stosowanie fotoprotektorów całorocznie,
jeśli ekspozycja słoneczna – zawsze z ochroną ubraniem, krem z filtrem, tak, by nie dochodziło do oparzeń słonecznych.
Fotoprotekcja to ochrona przed działaniem promieniowania słonecznego. To nie tylko stosowanie preparatów z filtrem przeciwsłonecznym, ale także osłonięcie skóry ubraniem, noszenie kapelusza czy czapki z daszkiem chroniącym twarz, zakładanie okularów przeciwsłonecznych oraz unikanie ekspozycji na słońce w czasie jego największego nasilenia. Fotoprotekcja to profilaktyka, to najlepsza ochrona przed fotostarzeniem skóry, a więc mniej zmian na skórze związanych z jej posłonecznym uszkodzeniem. Umiejętne korzystanie z ekspozycji słonecznych powinno być realizowane już od najwcześniejszych dni życia, początkowo przez rodziców/opiekunów, a później przez nas.
Promieniowanie słoneczne
Promieniowanie słoneczne docierające do ziemi nie jest jednorodne. Jest to promieniowanie podczerwone (IR), promieniowanie widzialne (VIS) i promieniowanie ultrafioletowe (UV). Właśnie to ostatnie, choć stanowi niewielką część widma słonecznego, działa niekorzystnie na skórę. Promieniowanie ultrafioletowe obejmuje trzy zakresy o różnej długości fal: UVA, UVB i UVC. Promieniowanie UVA (dociera aż do skóry właściwej) i UVB (działa głównie w obrębie naskórka), odpowiedzialne są za przyśpieszone starzenie skóry, przebarwienia i zmiany nowotworowe. Promieniowanie UVB jest także przyczyną odczynu rumieniowego, oparzeń słonecznych, ale dzięki niemu syntetyzowana jest witamina D3 w skórze. UVC jest wychwytywane przez osłaniającą ziemię warstwę ozonową.
Fotoprotekcja chroni przed fotostarzeniem
Szczególnie niebezpieczne dla skóry są powtarzające się ekspozycje na promieniowanie UV bez odpowiedniego przygotowania. Następstwem tego jest tzw. fotostarzenie, które wyraźniej jest widoczne u osób o jasnej karnacji i słabej naturalnej ochronie. Charakterystyczne cechy zewnątrzpochodnego starzenia się skóry – fotostarzenia to pogrubienie naskórka, szorstkość skóry, głębokie zmarszczki i bruzdy. Pojawiają się zmiany barwnikowe – przebarwienia i odbarwienia. Obserwuje się także rogowacenie posłoneczne (stan przednowotworowy), raki podstawno- i kolczystokomórkowe oraz czerniaki. Dlatego tak istotne znaczenie ma fotoprotekcja.
Fotoprotekcja – kosmetyki promieniochronne
Ważnym elementem w profilaktyce fotostarzenia jest stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym. Filtry możemy podzielić ze względu na mechanizm działania: chemiczne absorbują promieniowanie, a fizyczne odbijają i rozpraszają. Im jaśniejsza karnacja tym filtr powinien być „mocniejszy” (najczęściej 30-50). Preparat z filtrem trzeba nakładać na skórę około 15-30 minut przed ekspozycją na UV, a aplikację należy powtarzać co 2-3 godziny. Najlepiej unikać ekspozycji na słońce w godzinach 10-15.
Pielęgnacja skóry po opalaniu
Należy wybierać kosmetyki nawilżające i odbudowujące barierę ochronną naskórka (kwas hialuronowy, glikozaminoglikany, masło shea, fitoceramidy), łagodzące podrażnienia (alantoina, d-panthenol, galusan epigallokatechiny), regenerujące, zmniejszające liczbę wolnych rodników (z witaminami A, C, E, flawonoidami) oraz redukujące podrażnienia skóry.
Retinoidy zaliczane są do najbardziej skutecznych substancji przeciwstarzeniowych/odmładzających. Opóźniają starzenie, regulują procesy odnowy komórek naskórka, rozjaśniają przebarwienia, stymulują powstawanie kolagenu. Mogą być stosowane w zabiegach w gabinetach kosmetycznych/ dermatologicznych, sprawdzają się także w pielęgnacji domowej. Retinoidy zmniejszają ryzyko powstawania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry w skórze uszkodzonej przez UV. Działają więc prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry.
Działanie witaminy A na organizm
Witamina A, czyli retinol jest niezbędna do prawidłowego rozwoju organizmu. Bierze udział w keratynizacji naskórka, różnicowaniu komórek, wpływa na procesy odpornościowe, umożliwia prawidłowe widzenie. Źródłem witaminy A w pożywieniu są głównie ryby, tran, wątroba, żółtko. Natomiast beta – karoten to prowitamina A, żółty barwnik występujący w roślinach (np. marchew, szpinak, brokuły, dynia, morele, melon, bataty ). Pod wpływem enzymów przekształca się w jelicie w aktywne formy witaminy A.
Formy chemiczne retinoidów
Znane są różne formy chemiczne retinoidów, są one podobne do witaminy lub znacznie różnią się od niej budową, ale zawsze wywierają działanie na te same receptory co witamina A (retinol). Grupa retinoidów to ponad 2500 związków! Retinoidy mogą mieć drażniące działanie na skórę, dlatego w kosmetykach wykorzystuje się retinal, retinol, a także estry palmitynian, propionian, octan retinylu. Niektóre retinoidy mają niską trwałość, są mało stabilne i podatne na utlenianie, mają silniejsze lub słabsze działanie, stosowane są w różnych stężeniach.
Nowoczesne retinoidy
Nowsze generacje retinoidów nadal wykazują działanie na receptory retinoidowe, ale są lepiej tolerowane przez skórę. W jednym kosmetyku mogą być obecne różne formy retinoidów np. retinol, palmitynian retinylu i ester kwasu retinowego. Takie połączenie zwiększa skuteczność działania mieszaniny i znacznie ogranicza ryzyko występowania podrażnień czy przesuszenia naskórka.
Receptory retinoidowe
W skórze – estry retinylu przekształcają się w retinol (esterazy), potem w retinal (dehydrogenaza), a następnie w kwas witaminy A – kwas retinowy wykazujący najsilniejsze działanie. Retinoidy transportowane są do receptorów retinoidowych jądra komórkowego („efekt jądrowy”). Receptory retinoidowe znajdują się w naskórku, mieszkach włosowych, gruczołach łojowych i komórkach układu immunologicznego (komórki Langerhansa).
Działanie retinoidów na skórę
Retinoidy stymulują komórki warstwy podstawnej do namnażania/odnowy, hamują transport melaniny do komórek. Rozluźniają połączenia keratynocytów, co prowadzi do złuszczania górnych warstw naskórka z jednoczesnym usunięciem komórek obładowanych melaniną. Zmniejsza się liczba komórek atypowych, naskórek staje się cieńszy, gładszy. Zahamowanie syntezy metaloproteinaz (odpowiedzialnych za degradację kolagenu) i stymulacja fibroblastów do produkcji kolagenu typu I i III (kolagen struktury skóry), kolagenu VII (włókna zakotwiczające) i fibryliny (do budowy, odnowy elastyny) zwiększa elastyczność skóry, wygładza drobne zmarszczki. Pojawiają się także nowe naczynia krwionośne (angiogeneza), zmniejsza się stan zapalny. Efekty działania retinoidów w skórze i w naskórku powodują poprawę kondycji skóry. Widoczne jest wyraźne odmłodzenie skóry, „odwrócenie” działania UV, zniwelowanie drobnych linii i zmarszczek oraz szorstkości, a wygładzenie naskórka, wyczuwalne jest też dotykiem! Obserwuje się także poprawę elastyczności, tekstury i „gęstości skóry” . Przebarwienia są mniej widoczne, wyrównuje się koloryt skóry, jest ona lepiej ukrwiona, bardziej różowa.
Wskazania do stosowania kosmetyków z retinoidami
Skóra dojrzała, pozbawiona blasku, z przebarwieniami, mało elastyczna, ze zmarszczkami, z objawami fotostarzenia.
Przeciwwskazania do stosowania retinoidów
Stosowanie kosmetyków z retinoidami jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, matek karmiących. Preparaty muszą być nakładane na suchą skórę i nie łączone z innymi zabiegami złuszczającymi. Konieczna jest też ochrona przed UV.
Pielęgnacja domowa
Najlepiej stosować całe zestawy pielęgnacyjne, szczególnie jako kontynuacja zabiegu w gabinecie. Preparaty z retinolem można aplikować na twarz, szyję , dekolt, czy grzbiety rąk, w większych stężeniach na określone okolice ciała np. z przebarwieniami, skórą starzejącą się. Jednak po kilku dniach stosowania może pojawić się nieznaczne podrażnienie skóry w postaci rumienia, złuszczania. Skóra może być przejściowo sucha, bo dochodzi do krótkotrwałego zmniejszenia syntezy ceramidów i wzrostu przesnaskórkowej uraty wody (TEWL). Jednak stopniowo zauważalna jest wyraźna poprawa, skóra „odbudowuje” się. Niekiedy występuje krótkotrwałe pieczenie, świąd, czy mrowienie. Ale warto przeczekać , by osiągnąć zmniejszenie przebarwień, wygładzenie zmarszczek.
Rogowacenie to proces keratynizacji w naskórku. Zaburzenia rogowacenia mogą być wrodzone i nabyte. Wrodzone uwarunkowane są genetycznie, a nabyte powstają w wyniku działania różnych czynników zewnętrznych. Mogą także towarzyszyć różnym schorzeniom narządów wewnętrznych. Hiperkeratoza dotyczy zazwyczaj określonej okolicy (okolic) ciała.
Jak przebiega rogowacenie naskórka?
Prawidłowy przebieg rogowacenia umożliwia wytworzenie bariery ochronnej zapobiegającej utracie płynów. Proces zaczyna się w warstwie podstawnej naskórka, która ma zdolność do podziału. Komórki przemieszczające się ku powierzchni naskórka przechodzą wiele zmian, a ich cytoplazma, po wielu procesach z udziałem licznych enzymów zostaje „zamieniona” w keratynę. Warstwa rogowa dzięki specyficznej budowie jest odporna na działanie różnych czynników zewnętrznych.
Co to jest hiperkeratoza?
Warstwa rogowa powinna ulec złuszczeniu, jako naturalny bodziec do odnowy naskórka. W miarę przesuwania się komórek naskórka ku zewnętrznej warstwie (rogowej) desmosomy łączące komórki stają się słabsze, aż komórki oddzielają się. Jest to złuszczanie naskórka. Jednak w niektórych schorzeniach degradacja desmosomów bywa zaburzona, i występuje hiperkeratoza.
Przyczyny hiperkeratozy
Hiperkeratoza skóry może być następstwem uwarunkowań genetycznych, schorzeń narządów wewnętrznych i skóry, a także działania różnych czynników środowiska zewnętrznego.
Genetycznie uwarunkowane zaburzenia rogowacenia
W łuszczycy obserwujemy nadmierne i nieprawidłowe rogowacenie, a cykl przejścia komórki od warstwy podstawnej do rogowej wynosi zaledwie kilka dni. Inne zaburzenia rogowacenia o różnym nasileniu zmian uwarunkowane genetycznie to rogowacenie przymieszkowe, rybia łuska, rogowce dłoni i stóp.
Nabyte nadmierne rogowacenie – modzele i odciski
Nabyte nadmierne rogowacenie dotyczy zazwyczaj stóp, niekiedy również dłoni. Modzel to ograniczone, nadmierne rogowacenie, blado-żółtawe, zlokalizowane w miejscu nadmiernego ucisku najczęściej w okolicy palucha i piątego palca stopy, na dłoniach (strona wewnętrzna) w związku z wykonywaną pracą. Odcisk to zgrubienie warstwy rogowej z wytworzeniem bolesnego rdzenia. Najczęstsza lokalizacja to grzbietowe powierzchnie palców stóp. Główne przyczyny pojawiania się modzeli i odcisków to nadmierny ucisk, nieprawidłowe obuwie, wady stóp.
Nadmierne rogowacenie dłoni i stóp
Hiperkeratoza może być obecna w chorobach skóry jak łuszczyca, wyprysk, grzybica złuszczająca stóp. Może pojawiać się w miejscach nasilonego nacisku na stopy (np. w przebiegu otyłości, deformacji stóp), w nowotworach i różnych schorzeniach narządów wewnętrznych. Nasilone rogowacenie dłoni i stóp obserwowane u kobiet w okresie menopauzy nazywamy rogowcem klimakterycznym, czy wypryskiem modzelowatym. W przypadku rogowacenia dłoni i stóp skóra jest sucha, mało elastyczna, mogą pojawiać się bolesne pęknięcia, niekiedy dochodzi do wtórnej infekcji bakteryjnej.
Rogowacenie przymieszkowe
To jedno z częstych chorób przebiegających z hiperkeratozą. Obserwuje się nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych, znaczną suchość skóry. Drobne „rogowe grudki” obecne są na tylnej lub bocznej powierzchni ramion i ud, a skóra przypomina „tarkę”.
Jak leczyć i pielęgnować skórę z zaburzeniami rogowacenia?
W zależności od choroby podstawowej stosowane jest „celowane” leczenie hiperkeratozy. Jednak zawsze istotne znaczenie ma profilaktyka i systematyczna pielęgnacja skóry. Należy unikać czynników drażniących, a w przypadku rogowacenia stóp – nosić wygodne obuwie, dbać by nie dochodziło do ich deformacji. Przy współistniejącej znacznej suchości skóry, do pielęgnacji warto wprowadzić składniki nawilżające i natłuszczające. Mogą to być preparaty z zawartością emolientów, ceramidów, masła shea, skwalanu, kwasu hialuronowego czy mukopolisaharydów. W celu usunięcia nagromadzonych mas rogowych poleca się preparaty keratolityczne np. mocznik, kwas salicylowy, kwas mlekowy. U części pacjentów można stosować mechaniczne i chemiczne złuszczanie warstwy rogowej.
Trądzik różowaty (rosacea) jest przewlekłym schorzeniem zapalnym o nawrotowym charakterze. Chorują głównie kobiety w wieku od 30 do około 60 roku życia. Charakterystyczną cechą jest napadowy rumień twarzy, a okresowo grudki i krosty. Istotnym problemem jest pielęgnacja skóry…
Etiopatogeneza trądziku różowatego
W rozwoju trądziku różowatego podkreśla się udział kilku składowych prowokujących dolegliwości: nadreaktywność naczyń krwionośnych na różne bodźce, zjawiska immunologiczne i procesy zapalne. Wśród czynników wymienia się:
zaburzenia naczynioruchowe, powierzchowne unaczynienie skóry i skłonność do pojawiania się rumienia pod wpływem różnych bodźców, tworzenia nowych naczyń krwionośnych, degradacji tkanki łącznej przez wzrost aktywności metaloproteinaz i uszkodzenie „podpory” dla naczyń krwionośnych,
zaburzenia odpowiedzi immunologicznej,
łojotok lub zmniejszone wydzielanie łoju,
schorzenia przewodu pokarmowego: zaparcia, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, kamica pęcherzyka żółciowego, obecność w żołądku Helicobacter pylori,
zaburzenia hormonalne – nieregularne miesiączki, doustna antykoncepcja, okres okołomenopauzalny, choroby tarczycy,
czynnik infekcyjny indukujący stan zapalny skóry i gruczołów łojowych (roztocze Demodex folliculorum – nużeniec ludzki, obecny w mieszkach włosowych, w okolicach łojotokowych oraz bytujące na nich gram ujemne bakterie Bacillus oleronius, drożdżaki Pityrosporum ovale – stwierdzane w zmianach na skórze),
Zmiany zlokalizowane są centralnie na twarzy, zajmują policzki, nos, czoło tworząc literę V. Typowe objawy to napadowy rumień tzw. flushing, utrzymujący się kilka minut lub godzin. Stopniowo rumień utrwala się, obserwowane są teleangiektazje, okresowo grudki i krosty oraz zapalenie spojówek. Wielu pacjentów z trądzikiem różowatym skarży się na pieczenie, świąd, obrzęk, wzmożone ocieplenie twarzy, suchość skóry lub nadmierne wydzielanie łoju.
Trądzik różowaty – odmiany
W zależności od występujących objawów za skórze, trądzik różowaty można podzielić na kilka postaci:
postać rumieniowo – teleangiektatyczna – niekiedy określana jako skóra naczyniowa, bardzo wrażliwa, z tendencją do czerwienienia się i podrażnień (prerosacea). Dotyczy 80% chorych,
postać grudkowo-krostkowa – rumień, okresowo obecne są grudki i krostki, niekiedy obrzęk, czasem złuszczanie,
postać przerosła, przerostowa – częściej u mężczyzn około 40 roku życia. Spowodowana przerostem gruczołów łojowych, tkanki łącznej, głównie na nosie (rhinophyma),
postać ziarniniakowa – rzadko obserwowana. Na skórze są grudki i guzki ze skłonnością do rozpadu i bliznowacenia,
postać oczna – dotyczy około 50% chorych i są to najczęściej zapalenie brzegów powiek, spojówek z towarzyszącym pieczeniem, świądem, łzawieniem, światłowstrętem.
Kryteria rozpoznania
Rozpoznanie trądziku różowatego zazwyczaj nie nastręcza trudności, obserwuje się przejściowy rumień na twarzy, grudki i krosty oraz teleangiektazje, a dodatkowo chorzy zgłaszają pieczenie, świąd, obrzęk, suchość skóry i objawy oczne.
Cechy skóry z trądzikiem różowatym
Skóra w trądziku różowatym wykazuje cechy cery wrażliwej, a dobór kosmetyków często jest trudny, ze względu na skłonność do podrażnień. Jest wrażliwa na wysoką temperaturę (sauna, solarium, słońce, gorącą kąpiel, gotowanie, suszenie włosów suszarką, kominki, ognisko…), niską temperaturę i nagłe zmiany temperatur, wiatr, klimatyzację, suche powietrze w pomieszczeniach, dym papierosowy, substancje lotne. Pacjenci często mają uczucie napięcia, pieczenia, mrowienia, ściągania, skarżą się na świąd skóry. Skóra łatwo czerwieni się pod wpływem różnych bodźców, jak: stres, emocje – złość, gniew, błędy dietetyczne (kawa, przyprawy, alkohol, gorące potrawy), wysiłek fizyczny.
Zasady pielęgnacji skóry w trądziku różowatym
Pielęgnacja skóry musi być dobrana indywidualnie z uwzględnieniem postaci klinicznej trądziku, zmiennych warunków atmosferycznych, pracy, potrzeb pacjenta. Skóra z trądzikiem różowatym to tzw. skóra problematyczna, która nie zawsze dobrze toleruje preparaty kosmetyczne. Dlatego też warto nowy preparat wypróbować np. na wewnętrznej stronie przedramienia i jeśli nie podrażnia to można zastosować na twarz. Kosmetyki do pielęgnacji najlepiej, aby zawierały m.in.: rutynę, kasztanowiec, cyprys wiecznie zielony, witaminy: K2, C, PP, inhibitory metaloproteinaz.
Wskazówki pielęgnacyjne
Zabiegi zalecane:
mycie – woda termalna, łagodne środki myjące, preparaty bez spłukiwania,
kosmetyki silnie działające, z kwasami owocowymi (wysokie stężenie),
maseczki rozgrzewające, mocno zasychające, trudne do zmycia,
dermabrazja.
Kiedy do dermatologa?
Jeśli pojawią się grudki, krosty na twarzy, jest nasilony rumień, obecne są objawy oczne, czy zauważamy zmianę kształtu nosa (przerost) konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Edukacja pacjenta
Pacjenci z trądzikiem różowatym mają spadek poczucia własnej wartości, mniejsze zadowolenie z życia, mogą pojawić się problemy w życiu osobistym i zawodowym. Należy w zrozumiały sposób wyjaśnić patomechanizm choroby, znaczenie pielęgnacji i leczenia oraz unikania sytuacji prowokujących zmiany.
Leczenie trądziku różowatego
Leczenie miejscowe i ogólne zależy od obrazu klinicznego. Choroba ma okresy zaostrzeń i remisji, niekiedy wystarcza tylko pielęgnacja skóry i eliminowanie czynników nasilających zmiany skórne. U części chorych wskazane są preparaty zmniejszające łojotok, stan zapalny. W zmianach nasilonych, zapalnych stosuje się doustnie antybiotyki przez kilka miesięcy. U niektórych pacjentów wskazane są leki uspokajające, poprawiające nastrój.
Istotne znaczenie ma leczenie zaburzeń przewodu pokarmowego, hormonalnych, zachowanie diety, ochrona przed czynnikami drażniącymi.
Zabiegi polecane dla cery z trądzikiem różowatym
Pacjenci z trądzikiem różowatym mogą korzystać z zabiegów wzmacniających funkcje barierowe skóry, poprawiających mikrokrążenie, zmniejszających widoczność naczyń krwionośnych, a także przerost tkanek. W gabinetach kosmetycznych polecane są zabiegi: jontoforeza z chlorkiem wapnia, witaminą C, sonoforeza z witaminą C, wyciągiem z kasztanowca, arniki; naświetlania lampą Sollux z niebieskim filtrem o działaniu kojącym.
