Wzrost wydzielania łoju – łojotok, nieprawidłowy skład łoju, prowadzi do zmian pH, mikrobiomu skóry i może sprzyjać pojawieniu się zmian zapalnych. Obserwujemy wpływ łoju na powstanie takich dolegliwości, problemów, jak: skóra tłusta, łojotokowa, trądzik młodzieńczy, trądzik różowaty, łupież tłusty, łojotokowe zapalenie skóry twarzy, głowy z przerzedzeniem włosów (łysienie łojotokowe).

Łojotokowe zapalenie skóry

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) to przewlekłe, nawracające schorzenie występujące u około 2-5% populacji. Może pojawić się  w każdym wieku, choć częściej występuje u dzieci, młodzieży i młodszych dorosłych osób, głównie u mężczyzn. Dotyczy przede wszystkim okolic obfitujących w gruczoły łojowe. Zmiany zajmują skórę owłosioną głowy i twarz. Najczęstsza lokalizacja na twarzy to brwi i skóra między brwiami, powieki, fałdy nosowo-policzkowe, broda, okolica wąsów, a także za uszami i w przewodach słuchowych zewnętrznych. Również na tułowiu mogą pojawiać się zmiany, zazwyczaj w okolicy mostka.

W etiopatogenezie ŁZS podkreśla się zmiany w składzie mikrobiomu, jednak zasadniczą rolę przypisuje się lipofilnym drożdżakom Malassezia (Pityrosporum ovale) . Znaczenie odgrywa także nieprawidłowa dieta, zanieczyszczenie środowiska, emocje, stres. Do pogorszenia stanu skóry może przyczynić się również  nieprawidłowa jej pielęgnacja. Źle dobrane kosmetyki mogą nasilać rumień, złuszczanie i świąd skóry.

Zaostrzenie zmian obserwuje się jesienią, zimą, a poprawę w okresie letnim.  Chorzy często skarżą się na znaczny świąd i pieczenie. Na twarzy zmiany są rumieniowe z obecnością mniej lub bardziej nasilonego złuszczania, jednak na skórze owłosionej głowy mogą pojawiać się wykwity o różnym stopniu  zajmowanej powierzchni i bardziej nasilone. Łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy może objawiać się delikatnym złuszczaniem, bez rumienia, do zmian ze znacznym rumieniem, żółtymi łuskami ściśle przylegającymi do skóry, z sączeniem. W przypadku nasilonego łojotoku, nawracającego zapalenia łojotokowego skóry głowy może pojawić się przerzedzenie włosów tzw. łysienie łojotokowe, głównie na szczycie głowy. Poza pielęgnacją skóry, w zmianach bardziej nasilonych, skłonności do przerzedzenia włosów konieczne jest leczenie dermatologiczne –  miejscowe/ogólne. Istotne znaczenie ma zmniejszenie stanu zapalnego, zmniejszenie wydzielania łoju, ograniczenie ilości Pityrosporum ovale (działanie przeciwgrzybicze, przeciwdrożdżakowe).

Skóra u osób z łojotokowym zapaleniem skóry może być wrażliwa, łatwiej ulegać podrażnieniom. Dlatego należy umiejętnie dobierać preparaty do pielęgnacji, tak by wzmacniały barierę ochronną. Leczenie i pielęgnacja łojotokowego zapalenia skóry została omówiona w tym artykule.

Łupież

Łupież to schorzenie przewlekłe z okresami remisji, z obecnością złuszczania skóry głowy. Zmianom towarzyszy różnie nasilony łojotok, świąd skóry, przerzedzenie włosów. Podkreśla się skrócenie procesu odnowy naskórka do 7-15 dni (prawidłowo około 28 dni). Wzrost przepuszczalności bariery ochronnej (zmiany w składzie lipidów) prowadzi do pobudzenia i odnowy keratynocytów, co na skórze widoczne jest w postaci drobnych łusek. Istotną rolę odgrywa także obecność grzybów drożdżopodobnych, których ilość wzrasta, co sprzyja pojawieniu się stanu zapalnego. U osób z łupieżem około 70% mikroflory skóry głowy, to właśnie drożdżaki Malassezia, a u zdrowych tylko około 45%. Na pojawienie się, zaostrzenie łupieżu mają także wpływ zaburzenia hormonalne, uwarunkowania genetyczne, emocje, dieta.

W łupieżu zwykłym łuski są drobne, białe, łatwo odpadają w czasie czesania, nie obserwuje się stanu zapalnego skóry czy wypadania włosów. Najczęstsza lokalizacja to szczyt głowy, okolica ciemieniowa i okolice skroniowe.

W łupieżu tłustym łuski są żółte, większe, przylegają do skóry. Obserwuje się stan zapalny, wypadanie, przerzedzenie włosów włosów. Często zgłaszanym objawem jest silny świąd skóry. Część autorów traktuje łupież tłusty jako odmianę łojotokowego zapalenia skóry, inni uważają, iż jest to odrębna jednostka chorobowa.

Najczęściej polecaną formą pielęgnacji skóry, leczenia łupieżu są szampony. Ważne jest też stosowanie ich profilaktycznie w okresach remisji. Zaleca się preparaty keratolityczne (siarka, kwas salicylowy, mocznik), preparaty regulujące nasiloną proliferację keratynocytów (dziegcie mineralne), preparaty ograniczające rozwój bakterii i drożdżaków. U osób ze skłonnością do przerzedzenia włosów wskazane jest leczenie dermatologiczne.

Trądzik zwykły

Trądzik zwykły to schorzenie występujące u osób w drugiej i trzeciej dekadzie życia, choć głównie obserwowane jest u młodzieży w okresie dojrzewania. Zmiany zajmują twarz i tułów i mają różny stopień nasilenia i rozległości. Schorzenie może wystąpić także u osób dorosłych jako tzw. trądzik późny. Podkreśla się nadmierną aktywność gruczołów łojowych, łojotok (hormony w okresie dojrzewania), nagromadzenie się łoju w obrębie mieszka włosowego, zwiększoną proliferację komórek ujścia mieszka włosowego z tendencją do tworzenia mikrozaskórników i stworzenie warunków do namnażania się  bakterii Cutibacterium acnes. Skóra jest tłusta, pojawiają się zmiany niezapalne zaskórniki, a następnie zapalne jak grudki, krosty i cysty. Istotne znaczenie w  powstawaniu trądziku młodzieńczego odgrywają czynniki hormonalne obecność dihydrosteronu powstającego z testosteronu przy udziale enzymu 5-α-reduktazy. Zmiany w składzie łoju zakłócają prawidłowe rogowacenie, co sprzyja zmianom zapalnym. Więcej o pielęgnacji i leczeniu trądziku pospolitego pisaliśmy w tym artykule.

Trądzik różowaty

Trądzik różowaty jest przewlekłą dermatozą zapalną dotyczącą twarzy, w której można obserwować zwiększone wydzielanie łoju, łojotok. Schorzenie najczęściej dotyczy kobiet w wieku 30-60 lat. Na podłożu zmian rumieniowych pojawiają się grudki, krosty i guzki. Istotne znaczenie ma nadreaktywność naczyń krwionośnych i związany z tym rumień na twarzy, głównie na policzkach. Czynnikami prowokującymi zaczerwienienie może być zmiana temperatury otoczenia, gorące/pikantne potrawy, nieprawidłowa pielęgnacja skóry. Podkreśla się także rolę Demodex folliculorum w indukowaniu stanu zapalnego skóry. Wyróżnia się postać rumieniową z teleangiektazjami, postać grudkowo-krostkową, postać przerostową dotyczącą najczęściej nosa i postać oczną. Należy podkreślić ,iż w trądziku różowatym nie występują zaskórniki. Schorzenie ma przebieg przewlekły, zmianom może towarzyszyć uczucie pieczenia, kłucia. Dla wielu osób stanowi znaczny dyskomfort ze względu na widoczne zmiany skórne. Skóra w trądziku różowatym jest wrażliwa, delikatna. Istotne znaczenie ma edukacja, pielęgnacja i leczenie zmian. Więcej o leczeniu i pielęgnacji skóry w trądziku różowatym pisaliśmy w tym artykule.

Przeczytaj także I cz. artykułu „Łojotok i choroby skóry z nim związane” tutaj.