Witamina E (tocopherol), nazywana też witaminą młodości i płodności to jeden z najważniejszych „zmiataczy wolnych rodników” najczęściej stosowanych w kosmetykach.

Wolne rodniki

cząsteczki związków organicznych (głównie – tlenu) pozbawione jednego elektronu, bez którego stanowią niepełne cząsteczki. Dążą więc za wszelką cenę do tego, aby uzupełnić brakujący elektron z cząsteczek związków znajdujących się w innych tkankach. Są aktywne i szybko się przemieszczają, napotkawszy zdrowe cząsteczki, błyskawicznie wchodzą z nimi w reakcje, zabierając potrzebny im elektron. Powodują: uszkodzenia białek, tłuszczów i kwasów nukleinowych zdrowych komórek, a także spustoszenie w zasobach tlenowych. W efekcie wolne rodniki rujnują zdrowie i przyczyniają się do przedwczesnego starzenia się organizmu. Odkryta została w 1922 roku, wyizolowana w 1936 roku i po raz pierwszy zsyntetyzowana w 1938 roku. Jest oleistą substancją całkowicie rozpuszczalną w tłuszczach, a praktycznie nierozpuszczalną w wodzie. Ze względu na te właściwości możemy ją głównie spotkać w emulsjach (kremach odżywczych, balsamach regeneracyjnych, mleczkach, maściach, maskach), pomadkach, odżywkach do włosów, czy ostatnio bardzo popularnych skoncentrowanych olejkach.

Budowa witaminy E

Witamina E stanowi grupę ośmiu rozpuszczalnych w tłuszczach związków chemicznych z grupy steroli i występuje głównie w postaci 4 pochodnych (izomerów) tokoferolu:

Rys. nr 1. Witamina E (INCI: Tocopherol) [3]

Najskuteczniejszym z nich jest α – Tokoferol. Tokoferole są odporne na działanie kwasów, zasad, i wysokiej temperatury, zaś mało odporne na światło, utleniacze i tlen. Dlatego też w produktach pielęgnacyjnych często używa się stabilniejszej formy witaminy E – octanu tokoferolu (INCI: tocopherol acetate), który jest trwałym, odpornym na promieniowanie UV, dobrze wchłanianym składnikiem kosmetycznym.

Źródła witaminy E

Witamina E jest surowcem szeroko rozpowszechnionym w naturze. Najbogatsze jej źródła stanowią oleje: z kiełków pszenicy, awokado, słonecznikowy, sojowy, produkty zbożowe oraz zielone części roślin (groszek, sałata). Ponadto występuje w żółtkach jaj, wątrobie, margarynie i maśle. Można ją także otrzymać na drodze syntezy chemicznej.

Aktywność witaminy E

Tokoferole są silnymi antyutleniaczami, dlatego początkowo wykorzystywano je jako dodatki funkcyjne, stabilizujące w preparatach kosmetycznych o składzie bogatym w oleje pochodzenia naturalnego z wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych. Działanie fizjologiczne tokoferoli na skórę związane jest z ich właściwościami ochronnymi (neutralizowanie wolnych rodników – promotorów procesów starzenia skóry), dzięki temu witamina młodości wykazuje szereg aktywności:

• zabezpiecza przed peroksydacją inne witaminy, hormony, enzymy i lipidy błon komórkowych poprawiając ich wytrzymałość,
• przeciwdziała zmianom starczym i degeneracyjnym skóry oraz chroni ją przed działaniem niekorzystnych czynników środowiskowych (promieniowanie UV, ozon, smog),
• ochrania lipidy cementu międzykomórkowego, włókna kolagenowe i elastyczne przed utlenianiem i zniszczeniem, przeciwdziałając starzeniu się skóry,
• zaabsorbowana przez naskórek chroni i hamuje procesy fotostarzenia skóry: wolne rodniki powstające w skórze pod wpływem naświetlania promieniami UV mogą powodować podrażnienia i oparzenia słoneczne, a w konsekwencji przyspieszony proces starzenia skóry,
• niedobór witaminy E prowadzi do wzrostu ilości nadtlenków organicznych w organizmie, które niszczą struktury układu stratum corneum (ograniczają stabilność i spójność błon komórkowych), co prowadzi do obniżenia ogólnego poziomu nawilżenia (zwiększenia współczynnika TEWL).

Istotne znaczenie ma zastosowanie witaminy E w szerokiej gamie kosmetyków regenerujących, przeznaczonych do stosowania w okresie wzmożonej ekspozycji na promieniowanie UV. Działanie witaminy E zmniejszające wrażliwość na promieniowanie UV powoduje coraz większe zainteresowanie stosowaniem tokoferoli również w kremach i innych kosmetykach dedykowanych do i po opalaniu. Witamina młodości aktywizuje i działa odżywczo na skórę, poprawia jej ukrwienie oraz zwiększa elastyczność tkanki łącznej. Wygładza, ujędrnia, natłuszcza i nawilża skórę. Ma działanie podobne do emolientów, tj. wzmacnia barierę ochronną skóry.

Wybierając preparat kosmetyczny zwierający w składzie witaminę młodości, powinno zwracać się uwagę na jej zawartość. Przy niskich stężeniach może ona bowiem pełnić jedynie rolę ochronną w stosunku do składników, głównie nienasyconych kwasów tłuszczowych preparatu kosmetycznego. Stosowane stężenia witaminy E, które mogą zapewnić nam korzystne oddziaływanie w stosunku do naszej skóry, wahają się w granicach 1,5 do 3% w przeliczeniu na czysty tokoferol. W najnowszych generacjach produktów kosmetycznych wykorzystuje się jej synergistyczne działanie z witaminami A i C chroniąc je przed utlenianiem i zwiększając efekt zapobiegania przedwczesnemu starzeniu się naszej skóry.

Literatura

1. A.C. Dweck.: Handbook of Natural Ingredients, CLR
2. Petsitis X., Kipper K.: Kosmetyka ozdobna i pielęgnacyjna twarzy, MedPharm Polska
3. Sikora E., Olszańska M., Ogonowski J.: Chemia i technologia kosmetyków, Politechnika Krakowska, Kraków 2012
4. Jurkowska S., Rusin A.: Wybrane zagadnienia z biologii komórki, Aspekty kosmetologiczne, Dąbrowa Górnicza 2005