Retinoidy to jedne z najbardziej skutecznych substancji przeciwstarzeniowych, odmładzających. Zapobiegają fotostarzeniu, a także „odwracają” jego skutki. Poprawiają kondycję skóry, czyniąc ją bardziej elastyczną i rozjaśniają przebarwienia. Wzmacniają warstwę rogową, przywracają jej funkcje barierowe, ograniczają przeznaskórkową uratę wody. Retinoidy stosuje się miejscowo lub ogólnie. Są wykorzystywane w różnych chorobach skóry jak łuszczyca, trądzik młodzieńczy, szczególnie zaskórnikowy, niekiedy trądzik różowaty, w zaburzeniach rogowacenia. Retinoidy zmniejszają także ryzyko powstawania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry w skórze uszkodzonej przez UV . Działają więc prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry.
Rola witaminy A w organizmie
Witamina A, czyli retinol jest niezbędna do prawidłowego rozwoju organizmu. Bierze udział w keratynizacji naskórka, różnicowaniu komórek, wpływa na procesy odpornościowe, umożliwia prawidłowe widzenie (jej pochodna jest składnikiem rodopsyny w siatkówce). Niedobór witaminy A to nieprawidłowe widzenie o zmroku tzw. „kurza ślepota”, suchość, łuszczenie się skóry, nasilone rogowacenie. Jednak nadmiar witaminy A, czy jej pochodnych podawanych doustnie, leczniczo może powodować uszkodzenie płodu, bóle głowy, nudności i wymioty i znaczą suchość skóry. Źródłem witaminy A w pożywieniu są głównie ryby, tran, wątroba, żółtko. Natomiast beta – karoten to prowitamina A. Żółty barwnik występujący w roślinach (np. marchew, szpinak, brokuły, dynia, morele, melon, bataty ), który w organizmie człowieka (jelita) pod wpływem enzymów przekształca się w aktywne formy witaminy A. Zbyt duże spożycie beta – karotenu powoduje, iż skóra ma pomarańczowy odcień. Beta – karoten w kosmetykach ma właściwości antyoksydacyjne.
Podział retinoidów
Retinoidy, w zależności od formy chemicznej są podobne do witaminy lub znacznie różnią się od niej budową. Jednak zawsze wywierają działanie na te same receptory co witamina A (retinol). Grupa retinoidów to ponad 2500 związków! Retinoidy mimo różnej struktury nadal jednak działają na receptory, na które wywiera działanie aktywny metabolit witaminy A, czyli kwas retinowy. Ze względu na budowę i właściwości retinoidy dzielimy na kilka generacji.
Retinoidy | |
---|---|
Forma alkoholowa – retinol | Stosowany w kosmetykach jako składnik przeciwzmarszczkowy |
Forma aldehydowa – retinal | Dozwolony do stosowania w kosmetykach, jednak jest mało stabilny i podatny na utlenianie |
Forma kwasowa – kwas retinowy | Najbardziej aktywny, niedozwolony do stosowania w kosmetykach, silnie drażni skórę. Stosowany w medycynie. |
Generacje retinoidów | |
---|---|
Niearomatyczne, naturalne (działają nieselektywne) | Retinol, Retinal, Formy izomeryczne kwasu retinowego: Tretinoina (all-trans kwas retinowy), Izotretinoina (13-cis kwas retinowy) |
Monoaromatyczne, syntetyczne analogi witaminy A | Etretynat, Acytretyna |
Poliaromatyczne, syntetyczne (selektywnie działają na receptory) | Adapalen, Tazaroten |
Cykl przemian retinoidów
Retinoidy mają działanie drażniące na skórę, dlatego też w kosmetykach wykorzystuje się retinal, retinol oraz estry retinylu w określonych stężeniach. Nowsze generacje retinoidów nadal wykazują działanie na receptory retinoidowe, ale skóra dużo lepiej je toleruje. Estry retinylu przekształcają się w skórze przy pomocy esteraz w retinol, następnie w retinal, przy udziale dehydrogenazy, aż w końcu powstaje kwas witaminy A – kwas retinowy, wykazujący najsilniejsze działanie. Retinoidy transportowane są do komórek za pomocą specjalnych białek (RBP). Następnie już w komórce odpowiednie białka przenoszą je do jądra komórkowego. I tu działają na receptory retinoidowe ( RXR, RAR), wpływając na namnażanie i różnicowanie się komórek. Zjawisko to jest to określane jako tzw. „efekt jądrowy”. Receptory retinoidowe znajdują się w naskórku, mieszkach włosowych, gruczołach łojowych i komórkach układu immunologicznego (komórki Langerhansa).
Mechanizm działania
W wyniku działania retinoidów w warstwie podstawnej naskórka powstają nowe komórki, które przesuwając się ku górze przyśpieszają jego odnowę. Hamują także transport melaniny do komórek naskórka. Rozluźniają połączenia keratynocytów, zmniejszają ich przyleganie. Powodują złuszczanie górnych warstw naskórka, a jednocześnie usuwają komórki obładowane melaniną, co rozjaśnia przebarwienia. Retinioidy zmniejszają liczbę atypowych komórek naskórka, staje się on cieńszy, gładszy. W skórze właściwej ograniczają tworzenie się metaloproteinaz odpowiedzialnych za degradację kolagenu. Stymulują fibroblasty do produkcji kolagenu typu I i III (kolagen struktury skóry), kolagenu VII (włókna zakotwiczające) i fibryliny (do budowy, odnowy elastyny). Retiniody nasilają powstawanie drobnych naczyń krwionośnych skóry (angiogeneza) i zmniejszają stan zapalny. Efekty działania retinoidów w skórze i w naskórku powodują poprawę kondycji skóry. Widoczne jest wyraźne odmłodzenie skóry, „odwrócenie” działania UV, zniwelowanie drobnych linii i zmarszczek, szorstkości, oraz wygładzenie naskórka (wyczuwalne również dotykiem) Obserwuje się także poprawę elastyczności, tekstury i „gęstości skóry” . Przebarwienia są mniej widoczne, wyrównuje się koloryt skóry, jest ona lepiej ukrwiona, bardziej różowa.
Efekty uboczne?
Stosowanie kosmetyków z retinoidami jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, matek karmiących. Preparaty należy aplikować na suchą skórę i nie łączyć z innymi zabiegami złuszczającymi. Konieczna jest też ochrona przed UV. Retinoidy aplikowane miejscowo mogą powodować zazwyczaj po około 2-4 dniach nieznaczne podrażnienie skóry w postaci rumienia, złuszczania skóry. Towarzyszy temu odczucie suchej skóry (kseroza), bo dochodzi do krótkotrwałego zmniejszenia syntezy ceramidów i wzrostu przesnaskórkowej uraty wody (TEWL). Przejściowo zostaje więc zaburzona bariera ochronna naskórka, która potem stopniowo ulega naprawie, a skóra wyraźnie „odbudowuje się”. Tzw .retinoidowe zapalenie czyli rumień na skórze (nie zawiązany z receptorami), pieczenie , świąd, mrowienie zazwyczaj szybko ustępują.
Skuteczne odmładzanie
Mimo to warto stosować retinoidy w kosmetyce, bo nie tylko ograniczają proces starzenia się skóry, ale potrafią go odwrócić. Nowoczesne retinoidy nadal działają na receptory retinoidowe, ale są lepiej tolerowane i wykazują swoje „odmładzające” działanie.
Przeczytaj też odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące stosowania retinoidów.
0 komentarzy